Algemeen
De openbare ruimte is één van de pijlers van onze samenleving met een groot maatschappelijk rendement. Een goed functionerende openbare ruimte draagt bij aan actuele thema’s zoals sociale samenhang, veiligheid, gezondheid, mobiliteit en bereikbaarheid, leefbaarheid en vastgoedwaarde. Hiervoor is het wel van belang dat de openbare ruimte goed wordt beheerd.
De belangrijkste kapitaalgoederen hebben betrekking op wegen, riolering, water, groen en gebouwen. Al deze kapitaalgoederen vergen onderhoud en moeten in de exploitatie worden opgenomen. Deze paragraaf biedt inzicht in de beleidskaders voor de instandhouding van de kapitaalgoederen en de financiële consequenties daarvan. Er is bij de hierna genoemde onderdelen geen sprake van achterstallig onderhoud. Het onderhoud van de kapitaalgoederen wordt, mits mogelijk, ook zoveel mogelijk in samenhang met de diverse projecten uitgevoerd in integrale projecten.
Wegen, straten en pleinen
De gemeente is als wegbeheerder op grond van de Wegenwet verantwoordelijk voor onderhoud en beheer van gemeentelijke wegen, die op de wegenlegger als openbare weg zijn aangegeven. Onder de weg worden in dit kader ook verstaan de aanliggende bermen, sloten, zandwegen en kunstwerken zoals bruggen, tunnels en duikers. Zo verplicht de Wegenwet de gemeente tot het uitvoeren van regelmatig en duurzaam onderhoud van de openbare verharding. Tevens is de gemeente, conform het Burgerlijk Wetboek, aansprakelijk bij schade van de burger, als de gemeente heeft verzuimd zorg te dragen voor het in goede staat verkeren van de openbare weg.
Het onderhoud van wegen, straten en pleinen wordt uitgevoerd conform het geactualiseerde wegenbeheerplan 2024-2028 gemeente Bladel. De gemeente Bladel hecht belang aan een goed functionerend wegennet en de instandhouding hiervan, echter niet tegen alle kosten. Op het gebied van wegbeheer streeft de gemeente Bladel naar een gezonde balans in kwaliteit en kosten met de focus op functionaliteit, duurzaamheid en veiligheid. Uitgangspunt van het beheerplan wegen is een planmatig beheer van de infrastructurele voorzieningen op het door uw raad vastgestelde niveau 6-. Op basis van de opgestelde meerjarenplanning en overige kosten, zoals werken voor derden, stortrechten en landmeetkundige werkzaamheden worden de werkzaamheden uitgevoerd. Door middel van rationeel wegbeheer vinden de nodige reparaties van de bestaande verhardingen plaats om schade en aansprakelijkheid te voorkomen. Voor het regulier onderhoud wegen is er binnen de exploitatie een structureel budget beschikbaar van circa € 660.000,- (exclusief ambtelijke kosten en kapitaallasten).
Omdat het wegbeheer erg afhankelijk is van fysieke invloeden van buitenaf (herinrichtingen, omleidingen, vorstschade, verkeersbelasting etc.) wordt de benodigde storting voor het meerjarig onderhoud telkens berekend voor een periode van vijf jaar. Na elke begrotingscyclus wordt de volgende geactualiseerde jaarschijf uit het beheerplan wegen toegevoegd en de nieuwe gemiddelde storting voor de komende vijf jaren (her)-berekend. Op deze wijze wordt het wegbeheer jaarlijks geactualiseerd. Ook kan beter worden ingesprongen op tussentijdse invloeden van buitenaf en combinaties met andere werkzaamheden (riolering, herinrichtingen e.d.). In de werkplannen voor de komende jaren wordt telkens kritisch bezien welke groot onderhoud maatregelen noodzakelijk/gewenst zijn. In de meerjarenraming 2024-2027 is binnen de voorziening onderhoud wegen een structureel budget beschikbaar van € 671.000,- (o.b.v. het geactualiseerd wegbeheerplan 2024-2028 gemeente Bladel) voor het groot onderhoud van wegen, straten en pleinen. Dit budget is toereikend ter voorkoming van achterstallig onderhoud.
Met gepland groot onderhoud (GGO) wordt een stap verder gegaan. Wanneer wegen “op” zijn en er met reparaties weinig eer meer valt te behalen, wordt de weg uit de (reparatie) planning gehaald en ingedeeld bij Gepland Groot Onderhoud planning (GGO/rehabilitatie). Bij deze planning wordt een voortschrijdende doorkijk gemaakt van 10 jaar. Er wordt in zo’n geval bekeken of de weg in zijn geheel kan worden aangepakt. De oorzaak dat de weg in een dergelijke situatie terecht is gekomen, ligt vaak in een slechte ondergrond waardoor er verzakkingen of diepe sleuven optreden. Door de weg er in zijn geheel uit te nemen en de onderliggende constructie te verbeteren (verzwaren) kan de weg er weer jaren (zonder reparaties) tegen. Ook biedt dit gelegenheid om bijvoorbeeld kleine inrichtingen en aanpassingen mogelijk te maken of verkeersmaatregelen in te passen. Ook wordt dan indien noodzakelijk het riool vernieuwd. Voor gepland groot onderhoud wordt het in het meerjarenprogramma 2024-2027 opgenomen investeringskrediet van € 1.502.000,- jaarlijks met 5% indexatie verhoogd. De 5% indexatie dekt de jaarlijks areaaluitbreiding (1,5-2%) en de jaarlijks kostenstijgingen (inflatiecorrectie) van de onderhoudswerkzaamheden. In 2024 zal vanuit het investeringskrediet financieel bijgedragen worden aan de reconstructiewerkzaamheden Fons van der Heijdenstraat/De Lei (binnen de bebouwde kom) in Netersel, Hemelrijken/Kerkstraat in Casteren, Hoofdstraat/Dijkstraat/Breestraat (binnen de bebouwde kom) Hoogeloon.
De wereld verandert heel snel en de ontwikkelingen volgen elkaar mogelijk nog sneller op. Om binnen deze dynamiek een stabiele koers uit te zetten is een routekaart noodzakelijk. De Verkeersvisie 2035 vertaalt onze doelen en ambities en werkt uiteindelijk toe naar een uitvoeringsplan waarmee de komende 15 jaar, ingrijpend maar noodzakelijk, onze mobiliteitsvraagstukken worden aangepakt. De Verkeersvisie 2035 volgt de systematiek van de omgevingsvisie en sluit aan op de Kempische Mobiliteitsstrategie en de regionale mobiliteit agenda’s. In uw vergadering van 7 juli 2022 heeft uw raad de Verkeersvisie 2035 (gewijzigd) vastgesteld. Voor de uitvoering van de verkeersvisie is in het meerjarenprogramma vanaf 2024 een jaarlijks investeringskrediet van gemiddeld € 1.430.000,- beschikbaar.
Openbare verlichting
Onderhoud van de openbare verlichting geschiedt op basis van het Beleidsplan en het bijbehorende beheerplan Openbare Verlichting. In de gemeente Bladel is het beheer en onderhoud per 1 februari 2017 voor een periode van (maximaal) 10 jaar aanbesteed middels een geïntegreerd contract. De geactualiseerde budgetten zijn voldoende om het in stand houden, beheren en onderhouden naar behoren te kunnen uitvoeren. Voor het regulier onderhoud openbare verlichting is er een structureel budget beschikbaar van € 169.000,- (exclusief ambtelijke kosten en kapitaallasten). In de meerjarenraming zijn op basis van het beheerplan tevens jaarlijkse kredieten voor vervangingen opgenomen van gemiddeld € 121.000,- per jaar.
Waterlossingen
Voor het onderhoud aan waterlossingen en sloten is een berm- en slootbeheerplan vastgesteld. In 2022 is een nieuw bestek opgesteld en heeft voor het onderhoud van bermen, sloten, retentievijvers en wadi’s een nieuwe aanbesteding plaatsgevonden voor een periode van 2 jaar met een mogelijk voor verlengingen met telkens 2 jaar tot maximaal 6 jaar. In de meerjarenraming is voor dit onderhoud een jaarlijks budget van € 80.000,- opgenomen.
Openbaar groen
In 2022/2023 is een Groenbeheerplan vastgesteld voor de periode 2023-2032, gebaseerd op de hierin opgenomen kaders voor de instandhouding van het groenbeheer, geactualiseerde areaal-cijfers en prijsontwikkelingen. Op basis hiervan wordt onderscheid gemaakt in:
- Kosten van regulier (jaarlijks) onderhoud van openbaar groen: hiervoor zijn in de meerjarenraming exploitatiebudgetten opgenomen tot een bedrag van circa € 635.000,-, jaarlijks oplopend met € 35.000,- voor onderhoud bomen (exclusief ambtelijke kosten en kapitaallasten).
- Kosten voor de vervanging van openbaar groen (incl. bomen): hiervoor wordt in het meerjarenprogramma (MIP) een jaarlijks krediet van € 260.000,- opgenomen.
- Kosten voor de uitvoering van het groenstructuurplan: hiervoor wordt in het meerjarenprogramma (MIP) een jaarlijks krediet van € 150.000,- opgenomen.
In het bestuurlijke overleg met gemeente Eersel, Bladel en Reusel-De Mierden is afgesproken om het contract met KempenPlus met 2 jaar te verlengen t/m 31 december 2024 voor een aanneemsom van € 1.485.000,- op basis van een nieuwe inschrijfstaat en marktconforme prijzen. Binnen deze aanneemsom is een bedrag van € 1.045.000,- opgenomen voor onderhoud van het openbaar groen op basis van een beeldkwaliteitsbestek.
Riolering
De aanleg en het beheer van riolering is een gemeentelijke taak die zijn wettelijke basis vindt in de Wet Milieubeheer (Wm). Op grond van artikel 4.22 van de Wm is een gemeente verplicht een Gemeentelijk RioleringsPlan GRP (een beleidsmatig en strategisch plan voor de aanleg en het beheer van de gemeentelijke riolering) op te stellen. In 2020 is het nieuwe Gemeentelijk Rioleringsplan voor 2021 - 2025 vastgesteld. In 2023 heeft er een tussenevaluatie plaatsgevonden. Het GRP is een beleidsplan dat op hoofdlijnen de invulling van de gemeentelijke watertaken weergeeft. Door middel van het GRP legt de gemeente vast wat zij willen bereiken en wat de rol van burgers en bedrijven is ten aanzien van afvalhemel en grondwater.
Het GRP vervult hiermee vier hoofdfuncties:
1. Kader gemeentelijke zorgplicht: overzicht beleidskeuzes ten aanzien van stedelijke afvalwater, hemelwater en grondwater voor inwoners, bedrijven en waterpartners;
2. Interne afstemming: met andere vakdisciplines binnen de gemeentelijke organisatie en als onderbouwing voor de rioolheffing;
3. Externe afstemming: met Waterschap De Dommel, Provincie Noord-Brabant en de gemeenten in het samenwerkingsverband Waterportaal Zuid-Oost Brabant, zodat het beleid van betrokken overheden is afgestemd;
4. Continuïteit en voortgangsbewaking: vanwege de relatief lange levensduur van stedelijke watervoorzieningen is een lange termijn aanpak essentieel (begroting en evaluatie). Om tussentijds te kunnen (bij)sturen wordt het beleid halverwege de planperiode geëvalueerd en worden jaarlijkse operationele uitvoeringsprogramma’s bijgesteld.
Daarnaast heeft de gemeente via het GRP en de Kadernota klimaatadaptatie ambities gesteld voor een klimaatbestendig Bladel in 2050. Rekening houdend met het klimaatscenario 2050 zijn voor de grondwater- en hemelwaterzorgplicht preventief een aantal acties in gang gezet. Met een gebiedsgerichte aanpak bij herinrichtingsplannen willen we hitte, wateroverlast, verdroging en biodiversiteitsverlies tegen gaan in de bebouwde omgeving én in het buitengebied.
Vanuit de zorgplicht voor grondwater is inzicht nodig in het grondwaterbeheer binnen de gemeente. Daarbij is de nadruk komen te liggen op onderzoek en verbreden van kennis. Samen met het Waterschap De Dommel en Brabant Water is er een grondwatermeetnet ingericht om op potentiële locaties waar (grond) wateroverlast of droogte kan optreden beter inzichtelijk te maken.
Voor de hemelwaterzorgplicht is een zogenoemd “blauwe-ader-plan” opgesteld om voor de hele gemeente inzichtelijk te hebben waar eventueel af te koppelen regenwater naar toe kan worden afgevoerd (infiltreren, nieuwe regenwaterriolering etc.). In het plan is tevens aandacht voor eventuele knelpunten en risico’s bij afkoppelen, zoals de kwaliteit van het regenwater. Zodoende wordt een robuust hemelwatersysteem ontworpen om in de toekomst hemelwater vanaf verharde oppervlakken af te voeren. In 2024 zal vanuit het investeringskrediet financieel bijgedragen worden aan de reconstructiewerkzaamheden Fons van der Heijdenstraat/De Lei (binnen de bebouwde kom) in Netersel, Hemelrijken/Kerkstraat in Casteren, Hoofdstraat/Dijkstraat/Breestraat (binnen de bebouwde kom) Hoogeloon. In deze straten zal de bestaande gemengde riolering vervangen worden door een gescheiden riolering.
In combinatie met de reguliere onderhouds-vervangingsmaatregelen streven we ernaar om het rioleringssysteem en bijbehorende openbare ruimte zoveel mogelijk klimaatbestendig in te richten. Gelijktijdig met het vervangen van het oude gemengde riolering wordt een gescheiden riolering aangelegd. Het regenwater zal indien mogelijk via een infiltratieriool worden afgevoerd om zodoende het grondwater aan te vullen. Middels het aanbrengen van extra stuwen in ons rioolsysteem geven we het regenwater vertraagd af aan sloten en beken. Hierdoor kan meer regenwater infiltreren en wordt overbelasting van sloten en beken beperkt. Ook zal het regenwaterriool dienen als blauwe ader om het overtollige hemelwater af te voeren naar klimaatbuffers, wadi’s en/of oppervlaktewater. We streven naar het verkrijgen van medewerking van particulieren, zodat ook private verhardingen (voorzijde woningen) aangesloten worden op het regenwater of infiltratieriool.
Voor het realiseren van de aanvullende klimaat adaptieve maatregelen, zoals het aanbrengen van complete infiltratiepakketten (bodembewerking + infiltratieriool), het aanbrengen van stuwen in het riool, het vervangen van verharding door groen, het terugbrengen van slootstructuren en het aanleggen van waterberging- en infiltratievoorzieningen zoals klimaatbuffers en wadi’s worden aanvullende financiële middelen aangesproken. Hiermee wordt ook meegewerkt aan doelen van organisaties als Waterschap de Dommel, provincie Noord-Brabant en Brabant Water. Er wordt minder regenwater naar de rioolwaterzuivering afgevoerd, bij hergebruik van regen- en proceswater wordt minder drinkwater verbruikt én er wordt minder vuilwater in het milieu gestort bij piekbuien, zodat de kwaliteitsdoelen uit de Kader Richtlijn water worden nagestreefd.
In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de aangevraagde en/of reeds beschikte subsidieregelingen.
| Subsidieregeling | Deadline | Bedrag | Projecten | Toegevoegde maatregel |
| Impulsgelden DPRA (aangevraagd) | 1-1-2028 | €330.000.- (incl. BTW) |
1) Klimaatmaatregelen Netersel-Noord (Fons van der Heijdenstraat) 2) Klimaatmaatregelen fase 3: Hoogeloon |
1) en 2) infiltratiepakketten, terugbrengen sloten, aanbrengen stuwen, afkoppelen voorzijde daken 3) Verstevigen EVZ en verbinding met EVZ noordzijde N284, klimaatbuffer/ blusvijvers, infiltratieriool, afkoppelen private terreinen en daken 4) Aanleggen retentievoorziening met wandelpaden, inheemse beplanting vooruitlopend op het afkoppelen de kern van Casteren 5) Aanbrengen natte EVZ, inrichting NNB met klimaatbuffer, afkoppelen vuilwater van EVZ middels extra bergbezinkvoorziening en overloop richting klimaatbuffer |
| Stimuleringsregeling uitvoeringsagenda klimaatadaptatie Waterschap de Dommel (in overleg) |
31-12-2027 | €754.000,- | 3) Klimaatbuffer de Sleutel 4) Klimaatbuffer A Casteren |
|
| Bijdrageregeling klimaatadaptatieprojecten provincie Noord-Brabant (Gegund) |
1-1-2028 | €181.000,- | 3) Klimaatbuffer de Sleutel | |
| Subsidieregeling realisering Natuurnetwerk Brabant (nog aanvragen) |
n.t.b. | n.t.b. | 5) klimaatbuffer B Casteren |
De gemeente heeft de ambitie uitgesproken om een actieve rol te gaan innemen met betrekking tot communicatie en burgerparticipatie. In 2021 is hiervoor de website Blauwgroen Bladel live gegaan. De website Blauwgroen Bladel is opgezet om samen met inwoners te werken aan een klimaatbestendig Bladel. Het doel van de website is drieledig. Op de website worden inwoners geïnformeerd over klimaatadaptatie. Daarnaast worden inwoners gestimuleerd om klimaat-adaptieve maatregelen te nemen. We willen inwoners bewust maken dat het klimaat verandert. Hevige regenbuien of extreme droogte hebben veel effect op ons woon- en leefklimaat. De gemeente Bladel zorgt ervoor dat de gemeente klaar is om hier ook in de toekomst fijn te wonen en leven. Maar de gemeente kan dit niet alleen. Van de grond is 75% in handen van inwoners. Het ultieme doel is om een werkgroep van burgers op te richten dat actief betrokken wordt bij het stimuleren van bewoners en gevraagd wordt input te leveren voor gemeentelijke projecten. In 2024 wordt daarom naast communicatie en projectmatige participatie ingezet op het vormen van een werkgroep dat langdurig betrokken blijft bij het platform BlauwGroenBladel.
De acties die worden gedaan via de website Blauwgroen Bladel zullen gaan over het tegengaan van droogte, wateroverlast, hittestress en bevorderen van biodiversiteit. In het GRP is de wateropgave geborgd. De restopgave is opgenomen in de kadernota en uitvoeringsprogramma klimaatadaptatie.
Samen met bewoners en bedrijven, maar ook o.a. ontwikkelaars en bouwondernemingen kunnen en moeten we de leefomgeving verbeteren door bijvoorbeeld hemelwater op eigen terrein te bergen, daken te vergroenen, tegels uit de tuin te wippen en water in de straat/wijk vast te houden. De komst van de Omgevingswet stimuleert en faciliteert dit proces van samenwerking. We streven naar een open aanpak, gaan in dialoog met inwoners en ondernemers en verstrekken informatie om het bewustzijn te vergroten. De dekking van de rioleringszorg verloopt via de rioolheffing, waarbij het beleidsuitgangspunt geldt van volledige kostendekkendheid (hiervoor wordt verwezen naar de paragraaf lokale heffingen).
Gemeentelijke gebouwen
Elk jaar wordt naast dagelijks / correctief onderhoud ook preventief (groot) onderhoud gepleegd aan de gemeentelijke gebouwen. Hierbij is het meerjarenonderhoudsplan gemeentelijke gebouwen Bladel (MJOP) leidend. Uitgangspunt van het beheer van de gebouwen en de daarbij behorende buitenruimten zijn/blijven soberheid maar doelmatigheid. Het beheerplan geeft een doorkijk naar de geprognosticeerde onderhoudskosten voor een periode van 25 jaar. Vanuit deze doorkijk zijn onder andere strategische beslis-punten te genereren (renovatie – verkoop – sloop e.d.).
Noodzakelijke preventieve (groot) onderhoudswerken worden in werkprogramma’s vastgelegd. In het 2e halfjaar 2023 wordt een inhaalslag uitgevoerd door middel van o.a. Quickscans om de actuele condities van de gemeentelijke gebouwen in beeld te krijgen. De uitkomsten hiervan zullen worden meegenomen bij de in het 2e halfjaar 2023 uit te voeren actualisatie, prioritering en fasering van het MJOP, inclusief de restbudgetten van het werkprogramma 2022 de restantkredieten voor de verduurzaming, renovaties en de vervanging van technische installaties van de gemeentelijke gebouwen. Bij deze actualisatie van het MJOP zullen mogelijk onderstaande zaken en/of ontwikkelingen worden meegenomen:
• De inzet van (externe) adviseurs/adviesbureaus en/of uitbreiding van de formatie voor gebouwenbeheer als gevolg van het langdurig uitvallen van de gebouwenbeheerder;
• De gevolgen van de keuzes voor de Kadernota Energie en Klimaat die invloed hebben op het MJOP en het investeringsprogramma voor energiebesparende maatregelen;
• De doorvoering van prijsverhogingen als gevolg van de schaarste van (bouw)materialen en de beperkte beschikbaarheid van personeel bij externe bedrijven;
De uit voornoemde actualisatie voortvloeiende financiële consequenties zullen worden verwerkt in de perspectiefnota 2024.