Covid-19

Sinds het eerste kwartaal van 2020 houdt het Covid-19 virus niet alleen onze gemeente maar de hele wereld in zijn greep. Een virus wat zeer besmettelijk is en indien het tot uiting komt, zware griepverschijnselen vertoont eventueel gevolgd door overlijden van de patiënt. Hierdoor zijn overheden genoodzaakt geweest tot zware maatregelen: niet noodzakelijke reizen naar het buitenland waren of zijn verboden, scholen waren gesloten, werknemers werden gevraagd zoveel als mogelijk thuis te werken en bepaalde beroepsgroepen mochten hun werkzaamheden in het geheel niet uitvoeren.

Aanvankelijk werden die maatregelen in de loop van 2020 versoepeld maar was de situatie nog niet zoals voor Covid-19. Het aantal besmettingen was weer gestegen, omdat het coronavirus te veel ruimte heeft gekregen om zich opnieuw razendsnel te verspreiden.  De laatste maanden van 2020 zagen we een snelle toename in het aantal besmettingen. Ook in de ziekenhuizen en verpleeghuizen kwamen er elke dag patiënten bij. En dat heeft zijn weerslag op de zorg: al meer dan een miljoen reguliere behandelingen in het ziekenhuis waren uitgesteld. Helaas is de bron van een besmetting niet altijd te herleiden. Maar wat wel duidelijk is: hoe meer contacten, hoe meer besmettingen. Nieuw ingrijpen was voor het kabinet daarom onvermijdelijk. Om de zorg toegankelijk te houden, moest het rijk ingrijpen en de contacten tot een minimum beperken. Begin 2021 kwamen daar de grote zorgen rondom de Britse variant van het coronavirus bij met nog steeds hoge besmettingscijfers. Daarom ging Nederland vanaf dinsdag 15 december 2020 tot tenminste dinsdag 28 april 2021 in de strengste lockdown tot nu toe. In heel Nederland geldt een avondklok Van 21.00 uur ‘s avonds tot 04.30 uur ’s ochtends moeten we binnen blijven. Het is verboden om zonder geldige reden op straat te zijn. Dit is een zware coronamaatregel bovenop de toen geldende lockdown om het ontvangen van bezoek en ontmoetingen in groepen tegen te gaan. Veel mensen worden besmet met corona bij het samenkomen van familie en vrienden. Het verbod om ’s avonds buiten te zijn, zorgt ervoor dat minder mensen bij elkaar op bezoek gaan en elkaar ontmoeten. Uit onderzoek blijkt dat een avondklok helpt om de verspreiding van het virus af te remmen. Wij kunnen gelukkig vaststellen dat de Bladelnaar zich in algemene zin zeer goed houdt aan de opgelegde avondklok. Het kabinet komt in de loop van 2021 ook nog met een ‘breed pakket aan maatregelen om het welzijn van jongeren te verbeteren en volwassenen in een kwetsbare positie te ondersteunen’ in coronatijd.

Het coronavirus heeft niet alleen (grote) impact gehad op de dienstverlening en prioriteiten, maar ook op het financiële plaatje van de gemeente. Door de grote tekorten in de jeugdzorg was het al bijna niet mogelijk om de begroting rond te krijgen en dan komen de gevolgen van het virus extra hard binnen. Nu het vaccin er is en Nederland langzaamaan weer op gang komt, proberen we terug te keren naar de ‘oude situatie’. Het gemeentehuis kan dan weer volledig open en burgers kunnen weer persoonlijk te woord gestaan worden. 

In deze paragraaf hebben we getracht een zo volledig mogelijke weergave van de financiële gevolgen gemaakt te hebben, waarbij aangetekend wordt dat de gevolgen van Jeugd en Wmo nog niet in te schatten zijn. Die informatie zullen we t.z.t. van de GRSK ontvangen.  Gelukkig worden we als gemeente voor een belangrijk deel gecompenseerd door het rijk voor de nadelige effecten die we ondervinden van de pandemie.

Steunpakketten corona (algemene uitkering)
Via de algemene uitkering hebben we middelen ontvangen van het rijk om enerzijds de inkomstendervingen en anderzijds de extra gemeentelijke uitgaven op te kunnen vangen. Het eerste steunpakket op basis van de juni brief van de Minister van BZK bedraagt € 640.000,-, het tweede steunpakket op basis van de septembercirculaire € 357.000,- en het derde steunpakket op basis van de decembercirculaire 2020 € 44.000,-. De totale compensatie bedraagt dan € 1.041.000,-. Voor een specificatie verwijzen wij naar onderstaande tabel.

Regeling tegemoetkoming verhuurders sportaccommodatie Covid-19
Net als vele andere sectoren wordt de sport hard geraakt door de gevolgen van de maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Competities zijn vroegtijdig beëindigd, kantines zijn gesloten en sporters boven de 18 jaar konden niet trainen op de club. We zijn door het rijk gecompenseerd voor de kwijtschelding van huurkosten van de gemeentelijke sportaccommodaties over de periode van 1 maart 2020 tot 1 juni 2020.  We hebben hiervoor € 46.000,- ontvangen.

Tozo-regeling
In kader van specifieke ondersteuning aan zelfstandigen ten tijde van de coronacrisis ontvangt de gemeente een specifieke doeluitkering. Dit betreft de regeling “Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers (Tozo)”. De Tozo is een van de maatregelen van het kabinet om ondernemers te ondersteunen tijdens de coronacrisis. De regeling heeft tot doel om zelfstandigen tijdelijk in hun levensonderhoud te voorzien en een lening te kunnen verstrekken voor bedrijfskapitaal om hiermee hun bedrijf tijdens de coronapandemie in stand te kunnen houden. De regeling is voor zelfstandig ondernemers, waaronder zzp’ers.  De Tozo 1 en 2 gelden tot 1 oktober 2020. Het invoeren van de beperkte vermogenstoets per 1 april betekent dat er sprake zal zijn van een Toze 3 (van 1 oktober t/m 31 maart 2021) en een Tozo 4 met toets op beschikbare geldmiddelen (van 1 april 2021 t/m 30 juni 2021). 

Het rijk heeft de gemeente voorzien van een voorschot van € 4.410.000,-. De gemeente ontvangt per besluit op een aanvraag levensonderhoud een vergoeding voor uitvoeringskosten van € 450,- en per besluit op een aanvraag kapitaal € 800,-. Dit bedrag geldt zowel voor toe- als afwijzingen. Volgens de regeling worden alle uitkeringen gecompenseerd door het rijk, verantwoording door de gemeente verloopt via de SiSa-bijlage als onderdeel van de jaarstukken 2020. De uitvoeringskosten zijn onderdeel van de specifieke uitkering. De Tozo-regeling wordt door KempenPlus namens de gemeente uitgevoerd. In 2020 werden navolgende besluiten genomen:

	levensonderhoud	kapitaalverstrekking
Tozo 1	297	21
Tozo 2	85	5
Tozo 3	73	2
Totaal	455	28

De werkelijke kosten bedragen € 1.856.000,-. We hebben rekening gehouden dat we € 2.486.000,- terug moeten betalen aan het rijk of beschikbaar houden voor uitvoering in 2021.

NOW-regeling
Een tweede bekende regeling voor ondernemers is de NOW-regeling. Dit is een Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid. Deze regeling kan aangevraagd worden via het UWV en wordt verder niet behandeld in deze rapportage.

BUIG
De steunmaatregelen van het rijk (Tozo en NOW) bieden weliswaar (tijdelijk) enige soelaas aan bedrijven en zelfstandigen, maar daarmee kan niet voorkomen worden dat de werkloosheid (verder) gaat oplopen als gevolg van de economische krimp. Tegelijkertijd wordt de uitstroom bemoeilijkt. Het behoeft geen uitvoerig betoog dat de “coronacrisis” (grote) invloed heeft en zal hebben op de economie (macro en regionaal) en op de arbeidsmarkt. In 2020 zijn de effecten op de volume-ontwikkeling van het aantal PW-uitkeringen nog beperkt geweest, maar het moge duidelijk zijn dat dit beeld zeer waarschijnlijk zal wijzigingen in de komende tijd.

De gemeente haalt haar inkomsten voor een belangrijk deel uit het innen van heffingen en belastingen. Ongeveer 18% van de baten van de gemeente bestaan uit de opbrengsten uit gemeentelijke belastingen, heffingen en leges. Met betrekking tot het opleggen van deze heffingen en belastingen heeft de gemeente een aantal maatregelen genomen :

• voorlopige aanslagen toeristenbelasting 2020 zijn opgelegd per 1 oktober 2020 en zijn vooralsnog gebaseerd op ca 60% van de definitieve aanslagen 2019;
• de definitieve aanslag toeristenbelasting 2020 wordt pas omstreeks 1 mei 2021 opgelegd;
• invordering vindt pas plaats na 1 juli 2021;
• tot 1 oktober 2020 kan uitstel van de betaling van de aanslagen 2019 aangevraagd worden bij de gemeente.

In onderstaande tabel zijn alle soorten belastingen en heffingen weergegeven waarbij aangegeven is in welke mate de verordeningen mogelijkheden bieden om tegemoet te komen aan lastenverlichting bij ondernemers. Het college heeft per soort besloten hoe we hiermee omgaan. 

In onderstaande tabel worden de corona gerelateerde inkomstendervingen gespecificeerd. We lichten ze in het kort toe:

De beperkende maatregelen naar aanleiding van Covid-19 uitbraak hebben ondernemers, en met name ondernemers in de toerisme en horeca hard getroffen. Zij ondervinden economische schade door de geldende maatregelen. De rijksoverheid biedt diverse steunmaatregelen aan voor ondernemers. De gemeente Bladel is haar horecaondernemers tegemoet gekomen door tijdelijk gratis openbaar gebied ter beschikking te stellen. Hiervan is door ondernemers naar grote tevredenheid gebruik van gemaakt. De terrasvergoedingen hebben wij kwijtgescholden. In onze gemeente gaat dit over een bedrag van ca € 11.000,- voor het jaar 2020. 

De gemeente is geconfronteerd met dalende inkomsten uit toeristenbelasting als gevolg van de coronamaatregelen. Wij hebben de voorlopige aanslagen toeristenbelasting 2020 vooralsnog gebaseerd op ca 60% van de definitieve aanslagen 2019. Dit betekent dat we er van uitgaan dat we tot een bedrag van ca € 424.000,- minder opbrengsten zullen genereren.  Daarnaast dalen de huuropbrengsten van de sportaccommodaties met € 75.000,- als gevolg van de coronacrisis gedurende de periode tot en met 31 december 2020. Vanwege de coronacrisis waren er in 2020 geen kermisactiviteiten waarvoor staangelden werden ontvangen. De verkoopopbrengsten vanuit de praktijkwinkel zijn ca € 2.000,- lager uitgevallen.

In onderstaande tabel worden de corona gerelateerde uitgaven gespecificeerd. We lichten ze in het kort toe:

We ontvangen via de algemene uitkering extra middelen ter compensatie van de extra kosten (inrichting stemlokalen, alternatieve locaties e.d.) voor de Tweede Kamerverkiezing in 2021. Omdat we de middelen al in 2020 ontvangen is het budget in de najaarsnota 2020 overgeheveld naar 2021.  In verband met corona maatregelen zijn schermen aangeschaft en is de AV installatie aangepast ten behoeve van de (digitale) raadsvergaderingen. De kosten voor representatie, kantinebenodigdheden, bedrijfslunches en teambuilding vallen lager uit. Dit wordt met name veroorzaakt door het veelvuldig thuiswerken van onze eigen medewerk(st)ers.  Vanwege de geldende coronamaatregelen konden we geen teambuilding organiseren.

Het kabinet stelt middelen voor 2020 beschikbaar om de gemeente te compenseren voor de extra toezicht- en handhavingskosten als gevolg van de corona maatregelen; onder andere voor de extra inzet van boa’s en de extra verkeersmaatregelen. Ook worden middelen beschikbaar gesteld om lokale vrijwilligersorganisaties, zoals de scouting en speeltuinen, te compenseren voor schade als gevolg van de corona maatregelen. De Minister van VWS heeft besloten om de eigen bijdrage voor de Wmo vrij te stellen voor de maanden april en mei 2020. Aanleiding hiervoor was dat als gevolg van de coronacrisis een substantieel deel van de zorg niet geleverd kon worden.  Omwille van de continuïteit van zorg voor cliënten zijn maatregelen getroffen om cliënten op grond van de Wmo 2015 en de Jeugdwet hulp en ondersteuning te kunnen blijven bieden. Dit betekent dat wij toestaan dat aanbieders op een andere manier invulling geven aan de contractafspraken. Het rijk heeft met gemeenten afspraken gemaakt over compensatie van de directe meerkosten voor de uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo 2015 die voortkomen uit de coronamaatregelen en het volgen van de RIVM-richtlijnen.

Door het rijk zijn steunmaatregelen voor sociale werkbedrijven getroffen om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Wij hebben ter compensatie van het omzetverlies bij KempenPlus via de algemene uitkering extra middelen ontvangen ad € 391.000,- voor de dekking van de eventuele negatieve bedrijfsresultaten van KempenPlus.  Op basis van de voorlopige analyse van de resultaten van 2020 door KempenPlus, is de verwachting dat er vooralsnog sprake zal zijn van geen of een gering verlies over 2020. Hierbij moet echter worden opgemerkt dat er nog veel onzekerheid bestaat over de afwikkeling van de jaarrekening 2019 en de verwerking van de fraude. De jaarstukken 2019 worden nog gecontroleerd door de accountant van KempenPlus en dit zou ook voor 2020 gevolgen kunnen hebben. KempenPlus heeft ons wel medegedeeld dat het vermogen van KempenPlus gecorrigeerd moet worden met de fraude. Door de correctie zal de ratio weerstandsvermogen van KempenPlus dalen onder de vastgestelde minimum norm van één. De niet benodigde middelen bieden ruimte om het weerstandsvermogen van KempenPlus in 2021 aan te zuiveren. 

Voor kinderen van wie één of beide ouders werken in een cruciaal beroep of vitale sector, werd voor de periode medio maart tot 1 juli gratis noodopvang aangeboden. De (gratis) noodopvang gedurende werkdagen eindigde eerder per 8 juni. De gemeente heeft deze noodopvang, in overleg met kinderopvangorganisaties en scholen, gecoördineerd. Voor deze periode heeft het kabinet € 31.000,- in 2020 beschikbaar gesteld ter compensatie van de kosten van deze opvang. De kosten worden door gemeenten aan kinderopvangorganisaties en scholen vergoed. Daarnaast is de reguliere bijdrage aan de GGD € 10.000,- lager uitgevallen vanwege minder controle van de diverse kinderopvang organisaties. Het kabinet stelt € 13.000,- voor 2020 beschikbaar om de gemeente te compenseren voor de extra uitgaven voor de dorps- en buurthuizen als gevolg van de corona maatregelen. Deze extra uitgaven bestaan onder andere uit het kwijtschelden van huur en het compenseren van tegenvallende inkomsten uit bijvoorbeeld horeca en zaalverhuur van buurt- en dorpshuizen.

De medeoverheden zijn verantwoordelijk voor twee derde van alle subsidies aan cultuur en houden daarmee de lokale en regionale culturele infrastructuur overeind: openbare bibliotheken, muziekscholen, centra voor de kunsten, musea, monumenten, schouwburgen, concertzalen, vlakke vloer theaters, poppodia, filmhuizen, beeldende kunstinstellingen, amateurkunst, cultuureducatie en festivals. Het kabinet heeft besloten om op € 114.000,- compensatie aan de gemeente te verstrekken voor de periode van medio maart 2020 tot en met 31 december 2020. Dit met het oog op borging van de lokale en regionale culturele infrastructuur. Deze organisaties missen nu onder andere inkomsten uit kaartverkoop en horeca, terwijl de vaste lasten zoals huisvesting en beveiliging doorlopen. Daarnaast hebben we extra kosten moeten maken voor de huisartsenpost Den Tref en de projectkosten voor het lokaal volksgezondheidsbeleid werden niet volledig benut. Voorts zijn er een beperkt aantal kosten welke binnen bestaande budgetten opgevangen konden worden.

Via de decembercirculaire hebben we nog compensatie ontvangen voor een drietal beleidsonderdelen (gemeentelijk schuldenbeleid, bijzondere bijstand en ondersteuning quarantainekosten) voor een bedrag van € 20.000,-. Dit konden we niet meer in de begroting 2020 verwerken. Daarom stellen we voor om deze middelen via resultaatbestemming beschikbaar te stellen voor de uitvoering van de betreffende beleidsonderdelen in 2021.

Zoals hiervoor aangegeven hebben we de middelen die we van het rijk ontvangen hebben in de begroting vooralsnog afgezonderd. Omdat bij het opstellen van de jaarstukken nog niet bekend is of instellingen eventuele financiële nadelen ondervonden hebben van de genomen coronamaatregelen stellen wij voor om de middelen tot een bedrag van € 617.000,- over te hevelen naar 2021 en € 20.000,- via resultaatbestemming. De eventuele corona gerelateerde financiële gevolgen kunnen hiermee in 2021 opgevangen worden. 

In onderstaand tabel ziet u in een samengevat overzicht wat de financiële gevolgen momenteel van de coronamaatregelen voor onze gemeente zijn. We hadden een geraamd nadelig "corona resultaat" van  € 145.000,-. Het geraamde tekort zouden we vooralsnog dekken ten laste van de algemene reserve. Het werkelijk "corona resultaat" bedraagt € 608.000,- voordelig. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de nog niet bestede middelen die we van het rijk ontvangen hebben voor het opvangen van de genomen coronamaatregelen.  De nog niet bestede middelen hevelen we tot een bedrag van pro saldo € 637.000,- via resultaatbestemming over naar 2021.

Ingeschat wordt dat de gemeente onderstaande risico's loopt als gevolg van Covid-19. Gelet op het beschikbare weerstandsvermogen, is de gemeente Bladel in staat om deze risico’s op te vangen.