4.3 Rekenkamerrapporten

De rekenkamer Kempengemeenten (hierna rekenkamer) voert onderzoeken uit om inzicht te bieden in de prestaties van de gemeente als geheel en waar nodig het formuleren van aanbevelingen voor de toekomst. De taak van de rekenkamer is het toetsen van het door het gemeentebestuur gevoerde bestuur op drie onderdelen:

1. rechtmatigheid: voldoet de uitvoering aan de wettelijke kaders en regelgeving?
2. doelmatigheid: is de voorbereiding en uitvoering van beleid efficiënt verlopen?
3. doeltreffendheid: zijn de beoogde effecten van het beleid ook daadwerkelijk behaald?

De rekenkamer spreekt de ambitie uit dat zij door middel van haar (benchmark)onderzoeken een positieve bijdrage levert aan de kwaliteit van het bestuur van Bladel en dat de resultaten van rekenkameronderzoek een bijdrage leveren aan de versterking van de controlerende, kaderstellende en volksvertegenwoordigende rol van de gemeenteraad. De richtlijnen die de rekenkamer hanteert zijn vastgelegd in het 'Onderzoeksprotocol Rekenkamer Kempengemeenten 2024'. Het doel van dit protocol is om waarborg te bieden voor de kwaliteit van de onderzoeken en voor een goed verloop van het gehele onderzoeksproces. In dit protocol is ook vastgelegd dat de voortgang van de adviezen en conclusies van de rekenkamerrapporten worden meegenomen in de documenten van de planning en controlcyclus (tussenrapportages en jaarrekening), zodat de gemeenteraad jaarlijks kan controleren wat de stand van zaken is. In deze rapportage wordt gerapporteerd over de stand van zaken van de volgende rekenkamerrapporten:

• Woonbeleid
• Implementatie van de Omgevingswet
• Ondermijning in de Kempen
• Burgerinitiatieven
• Jeugdhulp in Bladel

De rekenkamercommissie heeft een onderzoek uitgevoerd in de gemeente Bladel naar het woonbeleid. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamercommissie de vraag: "Is het woonbeleid van Bladel doeltreffend? Met andere woorden heeft het door de raad vastgestelde beleid bijgedragen aan de ambities en doelen die de raad heeft vastgesteld ten aanzien van wonen, zowel zoals opgenomen in het vigerende (regionale) beleid als in het inmiddels afgeronde beleid?”

Geconcludeerd wordt dat:

• huishoudensprognoses en hoge marktdruk de uitvoering van het woonbeleid beïnvloeden;
• de lokale en regionale woonvisies zich richten op dezelfde doelen;
• de helft van de doelen niet meetbaar zijn en de resultaten vooral behaald zijn op ‘nieuwbouw-doelen’;
• ‘korte lijntjes’ een groot voordeel is van een kleine gemeente;
• belemmering in de uitvoering vooral voorkomt uit beperkte capaciteit en financiële middelen;
• monitoren van resultaten en bijsturen van doelstellingen om aandacht vragen.

De rekenkamercommissie doet op basis van de conclusies een vijftal aanbevelingen. De gemeenteraad wordt voorgesteld deze aanbevelingen over te nemen en het college te verzoeken hieraan invulling te geven.

1. Bepaal visie om gemeenteraad en ambtenaren in positie te brengen.
2. Practice what you preach: zet kernkeuzes om in uitvoering en monitoring.
3. Programmeer adaptief en zet in op no-regret plannen.
4. Heb meer aandacht voor middenhuur en het betaalbaar houden van woningen.
5. Maak meer werk van structurele monitoring inzake de toekomstbestendigheid van de woningvoorraad.

Voortgang adviezen & conclusies
Zomer 2024 is de Kempische visie op wonen 2024-2028 vastgesteld door de raad. In het najaar van 2024 zijn bijbehorend uitvoeringsplan en lokale aanvulling (Bladels toetsingskader woningbouw) aan-geboden. In de nieuwe woonvisie is aandacht voor het betaalbaar houden van woningen. Inzetten op verbeteren van de monitoring is één van de punten uit het uitvoeringsprogramma. Ondertussen werken we met een online programma voor het woningbouwprogramma. Dit kan een positieve bijdrage leve-ren in de monitoring.

Ook heeft er een verkenning woningbouwlocaties plaatsgevonden. Dit heeft geresulteerd in mogelijke woningbouwlocaties in alle vijf de kernen waar de gemeente zelf aan zet is. Dit zijn no-regret locaties waar we zelf de regie over hebben.

De rekenkamer heeft een onderzoek uitgevoerd in de Kempengemeenten naar de mate waarin de gemeente klaar is voor de Omgevingswet. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamer de vraag: "Zijn de Kempengemeenten klaar voor de Omgevingswet? 

Geconcludeerd wordt dat:

• de gemeente Bladel is niet klaar voor de invoering van de Omgevingswet;
• de Omgevingswet is onvoldoende bekend bij bestuurders en raad waar het gaat om de praktische consequenties en de bedoeling van de wet;
• de gemeente(raad) wil beleidsneutraal overgaan;
• de informatievoorziening is op orde, maar het implementatieproces blijft lastig te volgen;
• er is op dit moment geen regionale samenwerking tussen de gemeenteraden.

De rekenkamer doet op basis van de conclusies acht aanbevelingen. De gemeenteraad besluit deze aanbevelingen over te nemen en het college is verzocht hieraan invulling te geven en de raad over de voortgang ervan te informeren.

1.    College en raad: Maak twee parallelle projectplannen voor het inrichten van de VTH-taken binnen de gemeente in nauwe samenwerking met de VTH De Kempen. Eén plan voor de basisinrichting van het proces binnen de gemeente én een plan voor de borging van de Omgevings-wet in het proces.
2.    College en raad: Investeer in het verwerven van kennis en inzichten ten aanzien van de bedoe-ling van de Omgevingswet en de impact van de wet op de gemeentelijke organisatie.
3.    College: Ga uit van "het hoeft niet af te zijn om klaar te zijn”.
4.    College: Stel een handboek “werken met het omgevingsplan” op.
5.    College en raad: Heb aandacht voor het capaciteitsprobleem.
6.    College en raad: Zorg voor een meerjarenplanning met doelstellingen voor de komende drie tot vijfjaar.
7.    College en raad: Zorg voor een regionaal platform of meer samenwerking voor raadsleden.
8.    College en raad: Laat de gemeenteraad beter informeren over de Omgevingswet en de implicaties van de keuzes die de raad op het punt staat te maken, bijvoorbeeld via expertsessies.

Voortgang adviezen & conclusies
Medio 2025 verschijnt een raadsmededeling waarin uitgebreid wordt ingegaan op de aanbevelingen die de rekenkamer deed in 2023. Tevens wordt daarin een beeld gezet van de gezette en nog te zetten (bestuurlijke) stappen die samenhangen met de inwerkingtreding van de Omgevingswet.

De Rekenkamer Kempengemeenten heeft een onderzoek uitgevoerd naar de gemeentelijke aanpak van ondermijning in De Kempen. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamer de vraag: Wat is nu precies de gemeentelijke taak bij de aanpak van ondermijning en hoe gaat dat in de vier Kempenge-meenten?

Het onderzoek is uitgevoerd door Lokale Zaken. 

Geconcludeerd wordt dat:

•    De ondermijningaanpak bestuurlijk gezien meer opvolging en aandacht verdient.
•    Het idee dat de strafrechtelijke aanpak van de georganiseerde misdaad – waar nodig - dient te worden gecombineerd met gemeentelijke inspanningen om de ondermijning aan te pakken, in de vier Kempengemeenten onvoldoende uit de verf komt.
•    De ondermijningsaanpak stagneert door een (over)complexe werkomgeving en  een optelsom van een groot aantal normen en prioriteiten die niet vallen uit te voeren door de dun bezette ambtelijke veiligheidsorganisaties.
•    De huidige schaal van de vier gemeenten grenzen stelt aan de beschikbare (specialistische) veiligheidscapaciteit en aan de personele ruimte op andere afdelingen om een bijdrage te leveren aan de ondermijningsaanpak.

De rekenkamer doet op basis van de conclusies aanbevelingen. De gemeenteraad besluit 6 aanbevelingen over te nemen. Het college is verzocht hieraan invulling te geven en de raad over de voortgang ervan te informeren. 

1.    Zorg dat duidelijk is dat de aanpak van ondermijning een gemeentelijke taak is; er dient geen ruimte voor twijfel te bestaan ten aanzien van de ondermijningsaanpak als gemeentelijke taak.
2.    Stel een actueel en openbaar (dus niet herleidbaar) ondermijningsbeeld op gemeenteniveau op, met behulp van informatie die beschikbaar is bij onder andere politie, justitie en RIEC. Informeer gemeenteraden periodiek over de stand van zaken; zo nodig deels vertrouwelijk, maar maak openbaar wat belangrijke ondermijnende fenomenen zijn en waaruit dat blijkt. Wacht niet op een perfect ondermijningsbeeld; dat ontstaat al doende. Maak een shortlist van signalen en vermoedens en ga aan de slag.
3.    In de ambtelijke veiligheidsorganisatie is groei noodzakelijk: kwantitatief en kwalitatief, met de materiekennis en organisatorische positionering om de ondermijningsaanpak aan te jagen.
4.    Verminder het aantal veiligheidsprioriteiten en normen t.b.v. de ondermijningsaanpak. Benoem een maximaal aantal normen die er écht toe doen bij de gemeentelijke ondermijningsaanpak; stel échte prioriteiten op.
5.    De gemeenten maken werk van de preventie van drugsgebruik. Het logische spiegelbeeld is dat de drugshandel lokaal in kaart wordt gebracht en primair strafrechtelijk wordt aangepakt door politie en justitie.
6.    Overweeg binnen het geheel aan gemeentelijke prioriteiten, eventueel in afstemming binnen de Kempen, capaciteitsuitbreiding ten aanzien van de boa-capaciteit. Ze dienen dan o.a. vaker in de avonduren te werken en risicolocaties of hotspots te bezoeken en daar gesprekken te voe-ren met (goed geïnformeerde) burgers.

Voortgang adviezen & conclusies
Per aanbeveling wordt een toelichting gegeven. 
1.    Dit is meegenomen in het nieuwe UVP. Het UVP is op 21 januari 2025 vastgesteld door het College waarin deze aanbeveling is opgenomen. 
2.    Verzoek aan het RIEC om een algemeen ondermijningsbeeld op gemeentelijk niveau, voor de 4 gemeenten waar het rekenkameronderzoek betrekking op heeft, op te stellen. Op 22 april 2025 is de Raad in vertrouwen bijgepraat op het thema veiligheid en ondermijning. Hierbij is ook het ondermijningsbeeld gepresenteerd. 
3.    Nadruk leggen op kwaliteit/scholing/trainingen en minder op kwantiteit. De capaciteit moet in overeenstemming zijn met de ambities. Er zijn de afgelopen periode verschillende trainingen en opleidingen geweest: gericht op financiën, gericht op de Boa’s, mensenhandel, vitale vakantieparken, Bibob, kick-off buitengebied. Iedere gemeente bepaalt voor zich of hier iets aan wordt toegevoegd met betrekking tot de kwantiteit, zoals bijvoorbeeld de procesregis-seur voor jeugd/ondermijning. Ook voor 2025 is er een nieuw opleidingsplan door het RIEC opgesteld wat met ons als gemeente is gedeeld. Op dit moment hebben er al meerdere trai-ningen plaats gevonden en hebben diverse ambtenaren van gemeente Bladel die te maken krijgen met de aanpak van ondermijning deze gevolgd. 
4.    Het UVP wordt momenteel hierop aangepast. Het UVP is op 21 januari 2025 vastgesteld door het College waarin deze aanbeveling is opgenomen.
5.    De aanbevelingen worden overgenomen en opgevolgd.
6.    Dit wordt besproken en gecommuniceerd zodra meer bekend is over de voortgang. Het ziet er op dit moment niet naar uit dat er binnen gemeente Bladel meer boa’s aangesteld zullen gaan worden. Wel wordt er op dit moment verkend of er meer integrale samenwerking plaats kan vinden tussen de boa’s van de 8 Kempengemeenten, bijvoorbeeld themagericht.

De rekenkamer heeft een onderzoek uitgevoerd naar de gemeentelijke ervaringen met burgerinitiatieven. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamer de vraag: "Welke ervaringen heeft de gemeente Bladel sinds de vaststelling van de vigerende nota opgedaan met overheidsparticipatie en welke lessen zijn daaruit te trekken voor de komende jaren?" 

Geconcludeerd wordt dat:

“Met het vaststellen van de Participatienota in 2021 heeft Bladel een belangrijke stap gezet naar een goed onderbouwd en volwassen participatiebeleid. Binnen dit beleid is ook aandacht voor het ondersteunen van initiatieven uit de samenleving. Na 2021 is er weinig aandacht geweest voor de doorontwikkeling van het beleid. De participatieverordening in het kader van de omgevingswet is nog niet vastgesteld. Uitwerking in randvoorwaarden en procedures ontbreekt. Er zit nog veel ruimte in het beleid, ruimte die door betrokken ambtenaren naar eigen inzicht ingevuld kan worden. Over het algemeen zijn de ervaringen van zowel medewerkers van de gemeente als inwoners van Bladel die betrokken zijn bij initiatieven overigens wel positief. Verschillende initiatiefnemers zien ruimte voor verbetering, met name als het gaat om het missen van een gestructureerde werkwijze als om het ondersteunen van burgerinitiatieven. De algemene indruk is dat de gemeente Bladel openstaat voor initiatieven uit de samenleving, maar dat de werkwijze voor ondersteuning burgerinitiatieven binnen de gemeente Bladel niet is geformaliseerd. Eventuele ondersteuning hangt van verschillende, soms toevallige omstandigheden af. Er is sprake van zowel bestuurlijke als politieke steun voor een participatiebeleid waarin de ruimte wordt geboden aan initiatieven uit de samenleving. Er is een grote bereidheid om die vanuit de gemeente actief te ondersteunen, mits de doelen van die initiatieven aansluiten bij die van de gemeente. Omdat duidelijke kaders en richt-lijnen ontbreken, is dit niet altijd duidelijk. Bovendien is er geen sprake van geregelde en vastgelegde evaluaties van de ondersteuning van initiatieven. De raad ontvangt geen algemene overzichten van de bijdrage van de gemeente en de opbrengsten daarvan. Om te waken tegen willekeur of ondersteuning van ‘the usual suspects’ zou er mee kunnen worden volstaan dat het college de raad met enige regelmaat informeert over aanvragen voor ondersteuning en de opvolging daarvan. Op die manier kunnen raadsleden zelf een beeld vormen van de veelzijdigheid in aanvragen, of het eventuele gebrek daaraan. Een betere vastlegging kan ook bijdragen aan het interne leervermogen van de organisatie om het beleid en de praktijk met burgerinitiatieven in de toekomst te versterken. De rekenkamer stelt vast dat een nauwgezette en gedocumenteerde toetsing van initiatiefaanvragen nauwelijks plaatsvindt. De rekenkamer heeft vastgesteld dat bij gebrek aan algemene kaders en richtlijnen ook nauwelijks toetsing kan plaatsvinden.” 

De rekenkamer doet op basis van de conclusies aanbevelingen. De gemeenteraad besluit 6 aanbevelingen over te nemen waarbij het college is verzocht hieraan invulling te geven, en de raad over de voortgang ervan te informeren.

Aanbevelingen aan het college van B&W
1.    Geef aandacht aan de verdere uitwerking van de Nota Participatiebeleid. Stel op basis daar-van kaders en richtlijnen vast voor het ondersteunen van initiatieven in de samenleving en maak deze eenvoudig toegankelijk. Gebruik de nota mede om een participatieverordening voor te bereiden.
2.    Geef het ambtelijk apparaat een duidelijke werkwijze en kaders mee bij het ondersteunen van burgerinitiatieven om de afhankelijkheid van de specifieke betrokken ambtenaar kleiner te maken.
3.    Zorg voor een duidelijke (formele) ingang voor burgers met ideeën bij de gemeente, dit om willekeur welke burgerinitiatieven wel en niet ondersteund worden te voorkomen.
4.    Ga over de kaders en richtlijnen vooraf ook het gesprek met de raad aan.
5.    Besteed binnen de organisatie meer aandacht aan het vastleggen van ervaringen met initiatie-ven en gebruik deze inzichten om het beleid te evalueren en zo nodig te versterken.
6.    Versterk de informatievoorziening door een jaarlijks overzicht aan de gemeenteraad te ver-strekken van de aangevraagde en ondersteunde initiatieven en de gerealiseerde opbrengsten.
Aanbevelingen aan de gemeenteraad
1.    Voer in de raad het gesprek over de uitwerking van de Nota Participatiebeleid en de daaruit af te leiden kaders en richtlijnen voor concrete initiatieven.
2.    Benut het jaarlijks overzicht van aangevraagde en ondersteunde initiatieven om tot een oordeel te komen of de bijdragen van de gemeente voldoende aansluiten bij de wensen in de gemeenschap.

Voortgang adviezen & conclusies (college van B&W)
In de loop van 2025 zal een startnotitie worden gemaakt voor de herijking van het participatiebeleid inclusief tijdsplanning, zoals is toegezegd door de portefeuillehouder. De startnotitie wordt een opzet om aan de slag te gaan met het participatiebeleid en de -verordening. Hierin zal een globale planning worden opgenomen. De adviezen van de rekenkamer zullen hierin mee worden genomen. Er wordt ook een jaarrapportage participatie voor 2024 opgesteld. Deze zal bij de startnotitie worden gevoegd.

Sinds 1 januari 2025 is eveneens de Wet versterking participatie op decentraal niveau van kracht. Deze wet wijzigt artikel 150 van de Gemeentewet en stelt een participatieverordening per 1 januari 2027 verplicht. Het uitdaagrecht wordt door deze wijziging ook wettelijk verankerd.

De Rekenkamer Kempengemeenten heeft een onderzoek uitgevoerd naar jeugdhulp in de Kempen-gemeenten, waaronder in gemeente Bladel. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamer de vraag: Is er sprake van doeltreffende en doelmatige jeugdhulp in de Kempengemeenten en wordt er goed voorgesorteerd op de afspraken uit de Hervormingsagenda Jeugd?

Geconcludeerd wordt dat:

•    De beleidsdocumenten bevatten doelstellingen en indicatoren, maar deze moeten nog verder geconcretiseerd worden én worden voorzien van meetinstrumenten en streefwaarden.
•    Er wordt intensief samengewerkt op verschillende niveaus in de regio. Het vraagt veel af-stemming om de samenwerking (blijvend) soepel te laten verlopen.
•    De afspraken uit de Hervormingsagenda Jeugd worden regionaal en lokaal vertaald in beleid en uitvoering.
•    Er is veel kennis en expertise in het CJG+, maar ook discussie over de administratieve verta-ling van de inhoud.
•    Het zorggebruik in de jeugdzorg neemt in absolute en relatieve zin af in de periode 2021-2023, en ligt lager dan in de rest van Nederland.
•    De gemeente gaat per saldo minder uitgeven aan jeugd in 2025-2027.
•    De kosten voor de uitvoering stijgen bij de GRSK met 20%.
•    Nader onderzoek naar de doelgroep is nodig om goed inzicht te krijgen in waarom de bijra-ming van de middelen voor de GRSK noodzakelijk was.
•    Er is cijfermatig een aardig beeld, maar aan het meten van effect in de samenleving (bijvoor-beeld door cliëntervaringsonderzoek) moet nog gewerkt worden.
•    Er is een uitgebreide informatievoorziening, maar toch krijgt de raad weinig grip op het thema.
•    De raad voelt zich niet goed geëquipeerd in de rol van kadersteller en controleur.
•    Er is geen samenwerking of afstemming met andere raden in de regio.

De rekenkamer doet op basis van de conclusies aanbevelingen. De gemeenteraad besluit 6 aanbeve-lingen over te nemen waarbij het college is verzocht hieraan invulling te geven, en de raad over de voortgang ervan te informeren.

Aanbevelingen aan het college van B&W
1.    Formuleer scherpe doelstellingen, indicatoren, meetinstrumenten en streefwaarden.
2.    Verbind de verschillende beleidsstukken nadrukkelijk met elkaar, in beleid en uitvoering.
3.    Ga met Samen voor Jeugd en (een vertegenwoordiging van) maatschappelijke partners om tafel om de administratieve vertaling van de inhoud te stroomlijnen.
4.    Richt een degelijke effectmeting in en betrek hierin cliëntervaring.
5.    Betrek de gemeenteraad bij het inrichten van de informatievoorziening.

Aanbevelingen aan de gemeenteraad
1.    Formuleer scherpe doelstellingen, indicatoren, meetinstrumenten en streefwaarden.
2.    Initieer een regionaal platform voor raadsleden.

Voortgang adviezen & conclusies (college van B&W)
T.a.v. doelen, indicatoren, clientervaring, betrekken gemeenteraad inrichten informatievoorziening:
Het nieuwe Meerjarenbeleidskader (MJBK) Jeugd de Kempen (dat eind 2025 ter besluitvorming wordt aangeboden aan de gemeenteraad) biedt ons de mogelijkheid om een concretiseringsslag te maken t.a.v. doelstellingen en indicatoren en te verhelderen hoe diverse beleidsstukken zich tot elkaar verhouden en met elkaar verbonden zijn. We hebben de gemeenteraad aan de voorkant bevraagd op thema’s en doelstellingen voor het nieuwe MJBK, middels het Kempencongres in maart 2025 en een MentiMeter. Hierin is ook de vraag teruggekomen hoe de gemeenteraad wenst gerapporteerd te worden over de doelstellingen van het MJBK (de informatievoorziening). Deze informatievoorziening gaat ook over informeren over de inhoudelijke taakuitvoering. Die vraag is eveneens meegenomen en daartoe zijn in het voorjaar van 2025 twee raadsbijeenkomsten georganiseerd: de raadsinformatiebijeenkomst MD/GRSK voor gemeente Bladel en een regionale raadsbijeenkomst over het Meerjarenplan/opgaves Samen voor Jeugd. We zien het als aandachtspunt om in de informatievoorziening richting de gemeenteraad een duidelijke koppeling te maken met de inhoudelijke doelstellingen. 

De afdeling Maatschappelijke Dienstverlening van de GRSK voert de clientervaringsonderzoeken uit namens de vier Kempengemeenten. De nieuwe aanbesteding die de afdeling MD heeft opgestart is inmiddels afgerond. Hier is met name ingezet op het vergroten van het bereik (respondenten jeugdhulp) door de vragenlijsten in te korten, jeugdigen zelf te benaderen met bijv. een (ansichts)kaart i.p.v. een brief thuis en beter te kijken wie wanneer de vragenlijst ontvangt. Ook de inhoud van de vragenlijst is waar nodig aangepast. 

Naast bestaande initiatieven t.a.v. jongerenparticipatie, wordt in Bladel verkend of er een Jeugdgemeenteraad opgezet kan worden. Daarover kan nog geen verdere ontwikkeling gedeeld worden. 

T.a.v. administratieve vertaling van de inhoud: 
Dit is een blijvend aandachtspunt en komt terug in terugkerende overlegstructuren. Op niveau van de Kempen streven we ernaar om zo veel als mogelijk op eenzelfde wijze uitvoering te geven aan de interpretatie van de Pdc (product dienst catalogus). Door middel van het bijvoorbeeld opstellen van werkprocessen. Als het gaat om verschillende beelden die er heersen tussen jeugdhulpaanbieders en de Kempengemeenten is het van belang om in gesprek te blijven met elkaar.

Op regionaal niveau streven we naar gedeeld eigenaarschap en wederzijds vertrouwen tussen de gemeenten binnen SvJ en de zorgaanbieders. Dit is tevens een belangrijk onderdeel in het Meerjarenplan SvJ dat momenteel wordt opgesteld.