9. Rekenkamerrapporten

De rekenkamercommissie Kempengemeenten (hierna rekenkamercommissie) voert onderzoeken uit om inzicht te bieden in de prestaties van de gemeente als geheel en waar nodig het formuleren van aanbevelingen voor de toekomst.  De taak van de rekenkamercommissie is het toetsen van het door het gemeentebestuur gevoerde bestuur op drie onderdelen:

1. rechtmatigheid: voldoet de uitvoering aan de wettelijke kaders en regelgeving?
2. doelmatigheid: is de voorbereiding en uitvoering van beleid efficiënt verlopen?
3. doeltreffendheid: zijn de beoogde effecten van het beleid ook daadwerkelijk behaald?

De rekenkamercommissie spreekt de ambitie uit dat zij door middel van haar (benchmark)onderzoeken een positieve bijdrage levert aan de kwaliteit van het bestuur van Bladel en dat de resultaten van rekenkameronderzoek een bijdrage leveren aan de versterking van de controlerende, kaderstellende en volksvertegenwoordigende rol van de gemeenteraad. De richtlijnen die de rekenkamercommissie hanteert zijn vastgelegd in het 'Onderzoeksprotocol Rekenkamercommissie Kepengemeenten 2021'. Het doel van dit protocol is om waarborg te bieden voor de kwaliteit van de onderzoeken en voor een goed verloop van het gehele onderzoeksproces. In dit protocol is ook vastgelegd dat de voortgang van de adviezen en conclusies van de rekenkamerrapporten worden meegenomen in de documenten van de planning en controlcyclus (tussenrapportages en jaarrekening), zodat de gemeenteraad jaarlijks kan controleren wat de stand van zaken is. In deze rapportage wordt gerapporteerd over de stand van zaken van de volgende rekenkamerrapporten:

• Woonbeleid
• Implementatie van de Omgevingswet
• De staat van de ondersteuning van de volksvertegenwoordiging in het decentraal bestuur

De rekenkamercommissie heeft een onderzoek uitgevoerd in de gemeente Bladel naar het woonbeleid. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamercommissie de vraag: "Is het woonbeleid van Bladel doeltreffend? Met andere woorden heeft het door de raad vastgestelde beleid bijgedragen aan de ambities en doelen die de raad heeft vastgesteld ten aanzien van wonen, zowel zoals opgenomen in het vigerende (regionale) beleid als in het inmiddels afgeronde beleid?”

Geconcludeerd wordt dat:

• huishoudensprognoses en hoge marktdruk de uitvoering van het woonbeleid beïnvloeden;
• de lokale en regionale woonvisies zich richten op dezelfde doelen;
• de helft van de doelen niet meetbaar zijn en de resultaten vooral behaald zijn op ‘nieuwbouw-doelen’;
• ‘korte lijntjes’ een groot voordeel is van een kleine gemeente;
• belemmering in de uitvoering vooral voorkomt uit beperkte capaciteit en financiële middelen;
• monitoren van resultaten en bijsturen van doelstellingen om aandacht vragen.

De rekenkamercommissie doet op basis van de conclusies een vijftal aanbevelingen. De gemeenteraad wordt voorgesteld deze aanbevelingen over te nemen en het college te verzoeken hieraan invulling te geven.

1. Bepaal visie om gemeenteraad en ambtenaren in positie te brengen.
2. Practice what you preach: zet kernkeuzes om in uitvoering en monitoring.
3. Programmeer adaptief en zet in op no-regret plannen.
4. Heb meer aandacht voor middenhuur en het betaalbaar houden van woningen.
5. Maak meer werk van structurele monitoring inzake de toekomstbestendigheid van de woningvoorraad.

Voortgang adviezen & conclusies

#	Aanbeveling rekenkamer	Actie	Status
1.	Bepaal visie om gemeenteraad en ambtenaren in positie te brengen	Integrale visie op wonen voor de gemeente ontwikkelen	De woonvisie wordt op dit moment geactualiseerd. Planning is dat de visie kwartaal 2 van 2024 wordt behandeld in de raad.
2.	Practice what you preach: zet kernkeuzes om in uitvoering en monitoring	Formuleren van concrete en meetbare doelstellingen bij kernkeuzes	Een uitvoeringsprogramma is gekoppeld aan bovenstaand document. Planning is dat deze tegelijkertijd met de visie wordt aangeboden voor besluitvorming.
3.	Programmeer adaptief en zet in op no-regret plannen	1. Adaptief programmeren (woningbouwprogrammering niet vastpinnen op één bepaald toekomstbeeld) 2. Inzetten op no-regret plannen (plannen waar u in de komende vijf tot tien jaar onder alle omstandigheden behoeft aan zult hebben)	Nader invulling aan te geven. Op dit moment zijn (bijna) alle plannen nog ‘no regret’. Het traject wat we nu doorlopen naar aanleiding van de ‘Verkenning woningbouwlocaties gemeente Bladel’ gaat bijdragen dat we de komende jaren meer adaptief kunnen programmeren.
4.	Heb meer aandacht voor middenhuur en het betaalbaar houden van woningen	In de woningstrategie focussen op de Gouden Driehoek	Middenhuur wordt in gemeente Bladel niet direct gezien als de oplossing. Betaalbaarheid is en blijft aandachtspunt. Exacte behoefte aan middenhuur komt terug in de geactualiseerd woonvisie.
5.	Maak meer werk van structurele monitoring inzake de toekomstbestendigheid van de woningvoorraad	Creëer om gericht bij te kunnen sturen een dashboard voor de toekomstbestendigheid en kwetsbaarheid van particuliere woningen te monitoren	Nader invulling aan te geven. Uitzoeken of hier koppeling is met visie warmtetransitie.

De rekenkamercommissie heeft een onderzoek uitgevoerd in de Kempengemeenten naar de mate waarin de gemeente klaar is voor de Omgevingswet. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamercommissie de vraag: "Zijn de Kempengemeenten klaar voor de Omgevingswet? 

Geconcludeerd wordt dat:

• de gemeente Bladel is niet klaar voor de invoering van de Omgevingswet;
• de Omgevingswet is onvoldoende bekend bij bestuurders en raad waar het gaat om de praktische consequenties en de bedoeling van de wet;
• de gemeente(raad) wil beleidsneutraal overgaan;
• de raad wordt (door het college) in staat gesteld om te kaderstellen en controleren, maar voelt zich nog niet senang in die rol;
• de informatievoorziening is op orde, maar het implementatieproces blijft lastig te volgen;
• er is op dit moment geen regionale samenwerking tussen de gemeenteraden.

De rekenkamercommissie doet op basis van de conclusies acht aanbevelingen. De gemeenteraad wordt voorgesteld deze aanbevelingen over te nemen en het college te verzoeken hieraan invulling te geven en de raad over de voortgang ervan te informeren.

1. College en raad: Maak twee parallelle projectplannen voor het inrichten van de VTH-taken binnen de gemeente in nauwe samenwerking met de VTH De Kempen. Eén plan voor de basisinrichting van het proces binnen de gemeente én een plan voor de borging van de Omgevingswet in het proces.
2. College en raad: Investeer in het verwerven van kennis en inzichten ten aanzien van de bedoeling van de Omgevingswet en de impact van de wet op de gemeentelijke organisatie.
3. College: Ga uit van "het hoeft niet af te zijn om klaar te zijn”.
4. College: Stel een handboek “werken met het omgevingsplan” op.
5. College en raad: Heb aandacht voor het capaciteitsprobleem.
6. College en raad: Zorg voor een meerjarenplanning met doelstellingen voor de komende drie tot vijfjaar.
7. College en raad: Zorg voor een regionaal platform of meer samenwerking voor raadsleden.
8. College en raad: Laat de gemeenteraad beter informeren over de Omgevingswet en de implicaties van de keuzes die de raad op het punt staat te maken, bijvoorbeeld via expertsessies.

Voortgang adviezen & conclusies

#	Aanbeveling rekenkamer	Actie	Status
1.	College en raad: Maak twee parallelle projectplannen voor het inrichten van de VTH-taken binnen de gemeente in nauwe samenwerking met de VTH De Kempen. Eén plan voor de basisinrichting van het proces binnen de gemeente én een plan voor de borging van de Omgevingswet in het proces	1. Twee nauw met elkaar verbonden projectplannen opstellen voor VTH-taken (gemeente Bladel en VTH De Kempen)  2. Financiële consequenties inzichtelijk maken 3. Nadruk op het werven van medewerkers	VTH taken zijn in 2023 ingeregeld bij de gemeente. In het kader van de voorbereiding op de Omgevingswet worden de VTH taken ook meegenomen. De processen onder Omgevingswet zijn in Powerbrowser ingeregeld. Afstemming tussen VTH en RO is geregeld, waarbij een gezamenlijke administratie is opgezet. Medewerkers zijn voorbereid op de Omgevingswet.
2.	College en raad: Investeer in het verwerven van kennis en inzichten ten aanzien van de bedoeling van de Omgevingswet en de impact van de wet op de gemeentelijke organisatie	1. Raad en college goed op de hoogte van de Omgevingswet 2. Lokaal invulling geven aan de landelijke verbeterdoelen	De raad is nader geïnformeerd in een informatiebijeenkomst op 5 juni 2023. Een Raadswerkgroep Omgevingswet is ingesteld door de raad op 5 juli 2023. De raadswerkgroep is in twee bijeenkomsten nader geïnformeerd. De raadswerkgroep heeft twee adviesmemo’s aan de raad uitgebracht. De raad heeft de benodigde verordeningen in december vastgesteld.
3.	College: Ga uit van “het hoeft niet af te zijn om klaar te zijn”	1. Bezetting op orde brengen 2. Nieuwe softwaresystemen vullen 3. Oefenen met systemen en overlegvormen	In het kader van de voorbereiding op de Omgevingswet is extra capaciteit ingehuurd. De softwaresystemen zijn aangeschaft. De werkprocessen worden uitgewerkt en ingevoerd in digitale systemen. Oefenen en opleiden heeft in november / december 2023 plaatsgevonden. De processen zijn uitgeschreven en ingevoerd in Powerbrowser. Het proces wijziging omgevingsplan kost meer tijd wegens software issues. De organisatie heeft medio december 2023 in een startbijeenkomst een aftrap gemaakt.
4.	College: Stel een handboek “werken met het omgevingsplan op	Handboek opstellen	Voor het omgevingsplan wordt aansluiting gezocht bij het Omgevingsplan Eindhoven. Nadere uitwerking wordt vormgegeven i.s.m. de Kempengemeenten. Overgangsrecht is van toepassing. Het opstellen van het omgevingsplan wordt de komende jaren opgepakt. Tot medio 2023 is gewerkt aan voorbereiding Omgevingsplan. Gelet op de drukte in verband met oude procedures is dit in de tweede helft van 2023 op een laag pitje gezet, hiermee wordt in 2024 een doorstart gemaakt.
5.	College en raad: Heb aandacht voor het capaciteitsprobleem	1. Aandacht voor de capaciteit voor het doorvoeren van de benodigde acties en structurele bezetting 2. Raadbesluiten nemen	Capaciteitsvraagstuk is constant onder de aandacht. In 2024 wordt de organisatieopzet nader onder de loep genomen.
6.	College en raad: Zorg voor een meerjarenplanning met doelstellingen voor de komende drie tot vijf jaar	1. Een plan van aanpak opstellen voor de transitieperiode (eerste jaren na invoering van de Omgevingswet)  2. Periodieke rapportages aan de raad	Het transitieplan wordt begin 2024 opgesteld. In verband met de drukte in de laatste maanden van voorbereiding in 2023 is het niet eerder gelukt.
7.	College en raad: Zorg voor een regionaal platform of meer samenwerking voor raadsleden	Een platform of andere vorm van samenwerking organiseren op regionaal niveau (voor raadsleden)	Een raadswerkgroep Omgevingswet is voor de gemeente Bladel actief.
8.	College en raad: Laat de gemeenteraad beter infomeren over de Omgevingswet en de implicaties van de keuzes die de raad op het punt staat te maken, bijvoorbeeld via expertsessies	Gemeenteraad beter informeren over Omgevingswet (gevolgen van keuzes)	De raadswerkgroep is nader geïnformeerd over onderwerpen waar de raad besluitvormend in is. De raadswerkgroep heeft de raad hierover adviesmemo’s voorgelegd bij besluitvorming. In 2024 worden enkele expertsessies gehouden met de raad, onder andere over de Omgevingsvisie, bindend adviesrecht en participatie.

De rekenkamercommissie heeft deelgenomen aan het NVRR DoeMeeonderzoek over de staat van de ondersteuning van de volksvertegenwoordiging in het decentraal bestuur. Met dit onderzoek beantwoordt de rekenkamercommissie de vraag: “hoeveel is de raad bereid voor haar eigen ondersteuning uit te geven? Het gaat hierbij om vragen als: wat is het budget waarover de decentrale volksvertegenwoordiging beschikt? Wat wordt daaruit gefinancierd? Worden alle middelen besteed of blijft er geld liggen? Is dit de afgelopen jaren veranderd en wat zijn de redenen daarvan?”

Geconcludeerd wordt dat:

• het voor de raadsgriffie beschikbare budget is, met 55% van het gemiddelde budget, erg laag;
• de omvang van de raadsgriffie is de afgelopen jaren weliswaar gegroeid maar is, met een formatieomvang van 1,4 formatieplaats en daarmee 64% van het gemiddelde van de grootteklasse, nog steeds erg laag;
• de omvang van uw raadsgriffie lijkt kwetsbaar, zeker gegeven de constatering dat deze 1,4 formatieplaats voor 0,4 fte bestaat uit secretariële ondersteuning;
• Bladel kent een (erg) hoog budget voor training en opleiding, daarentegen geen budget voor onderzoek en advies;
• Bladel kent een zeer hoog bedrag voor communicatie, dat alleen beschikbaar is in (lokale) verkiezingsjaren;
• de middelen voor fractie-ondersteuning zijn vergelijkbaar met de andere gemeenten in dezelfde grootteklasse;
• de middelen ten behoeve van de rekenkamercommissie zijn iets hoger dan gemiddeld;
• net als in de meeste andere gemeenten bestaan er in Bladel geformaliseerde afspraken over het verlenen aan ambtelijke bijstand aan gemeenteraadsleden;
• de gemeente Bladel kent een voor deze gemeentegrootte gemiddeld aantal informatiebijeenkomsten en werkbezoeken per jaar. 

De rekenkamercommissie doet op basis van de conclusies twee aanbevelingen. De gemeenteraad wordt voorgesteld deze aanbevelingen over te nemen en de werkgeverscommissie te verzoeken hieraan invulling te geven en de raad over de voortgang ervan te informeren. 

1. Ga met u zelf en met uw raadsgriffier in gesprek over de door u gewenste ondersteuning en pas daarop (desgewenst) de formatieomvang en middelen aan.
2. Onderzoek in hoeverre er binnen het voor de griffie en raad beschikbare budget verschuivingen gewenst en mogelijk zijn. Overweeg om aanvullend de voor de raadsondersteuning beschikbare middelen te verhogen. Neem daarbij de in de factsheet opgenomen data als oriëntatiepunt. 

Voortgang adviezen & conclusies
De formatie is per 1 januari 2023 uitgebreid. Sindsdien bestaat de griffie uit 1,0 fte griffier en  0,89 fte raadsadviseur.
De werkgeverscommissie is bijeen geweest op 23 mei, 31 augustus en 5 oktober 2023 om – naar aanleiding van het rapport en de aanbevelingen van de Rekenkamercommissie - in overleg met de griffier te spreken over de gewenste ondersteuning. Daarbij hebben de instructie van de griffier, het generieke profiel van de VNG, de profielschets en de discussienota als basis gediend. Op basis hiervan heeft de werkgeverscommissie de ondersteuningsbehoefte bepaald. Een volgende stap is om op basis hiervan te besluiten over de bezetting van de griffie en de gewenste/benodigde middelen voor de gemeenteraad.