5.3 Begrotingsrechtmatigheid

De rechtmatigheidsverantwoording legt de verantwoordelijkheid voor het naleven van financiële regels bij het college, dat hierover direct verantwoording aflegt aan de gemeenteraad. De raad stelt kaders zoals de verantwoordingsgrens vast, terwijl de accountant toetst of de verantwoording in de jaarrekening juist is opgenomen. De belangrijkste criteria zijn dat uitgaven binnen de goedgekeurde begroting passen (begrotingscriterium), voldoen aan regelgeving (voorwaardencriterium), en misbruik of oneigenlijk gebruik wordt voorkomen (M&O-criterium).  In dit onderdeel wordt ingegaan op het begrotingscriterium.

Het is van belang dat de gemeenteraad op voorhand duidelijke kaders meegeeft, zodat duidelijk is wat belangrijk is en waar de discussie over zou moeten gaan. Deze kaders helpen de raad om gericht toezicht te houden, en het college om effectief verantwoording af te leggen. Er moeten heldere afspraken zijn over de interpretatie van afwijkingen, inclusief hoe begrotingsonrechtmatigheden worden behandeld. De afspraken zien met name toe op het criterium begrotingsrechtmatigheid. Wanneer worden afwijkingen als onrechtmatig beschouwd en wanneer worden onrechtmatigheden als acceptabel aangemerkt? 

1.    Overschrijdingen van lasten en investeringen
Begrotingsafwijkingen zijnde overschrijdingen van lasten en investeringen zijn altijd onrechtmatig, maar kunnen wel als acceptabel worden aangemerkt op basis van vastgelegde afspraken tussen de gemeenteraad en het college van B&W. Zowel de acceptabele als niet-acceptabele afwijkingen worden betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

2.    Overschrijdingen van baten en/of onderschrijdingen van lasten, investeringen en baten
Begrotingsafwijkingen zijnde overschrijdingen van baten en/of onderschrijdingen van lasten, investeringen en baten, zijn op zichzelf niet onrechtmatig. Deze kunnen alleen onrechtmatig zijn als die niet tijdig tot een begrotingswijziging hebben geleid of te laat aan de raad zijn gemeld. De afwijkingen die worden aangemerkt als onrechtmatig worden betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Bij de invoering van de rechtmatigheidsverantwoording in boekjaar 2023 zijn afspraken gemaakt tussen de gemeenteraad en college van B&W welke begrotingsrechtmatigheden als gevolg van overschrijding van lasten en/of investeringen als acceptabel (passend binnen het beleid) worden beschouwd (dus wel onrechtmatig, maar acceptabel). Deze afspraken zijn in de ‘Financiële verordening 2023 Bladel’ vastgelegd (artikel 12, lid 4):

“Afwijkingen worden als acceptabel aangemerkt in de volgende situaties:
    a.     Er is sprake van een overschrijding waarbij direct gerelateerde inkomsten de overschrijding compenseren.
    b.     Er is sprake van een overschrijding op een open-einde regeling.
    c.     De overschrijding is geautoriseerd door middel van de vaststelling van een tussentijdse rapportage (begrotingswijziging).
    d.  Overschrijding of onderschrijding veroorzaakt door zaken die niet konden of zijn meegenomen in de tussentijdse rapportages, doordat de informatie te laat is binnen gekomen of nog niet bekend was. “

Overschrijdingen van baten en/of onderschrijdingen van lasten, investeringen en baten die niet tijdig tot een begrotingswijzing hebben geleid of te laat aan de raad zijn gemeld worden aangemerkt als onrechtmatig. Dit betreffen afwijkingen die niet (uiterlijk) gemeld zijn bij de 2e tussentijdse rapportage c.q. de najaarsnota, maar wel gemeld hadden moeten worden door het college, omdat deze al bekend waren. Als informatie nog niet bekend was ten tijde van het opstellen van de najaarsnota, en het college dit dus niet had kunnen melden, wordt de afwijking verantwoord in de jaarrekening en wordt dit alsnog aangemerkt als tijdig. Actieve informatievoorziening door het college of een raadsmededeling kan ook kwalificeren als tijdige melding van de afwijking.

De onrechtmatigheden worden - indien boven de verantwoordingsgrens - opgenomen in de "Rechtmatigheidsverantwoording". Vallen ze onder de grens, volstaat een toelichting in de paragraaf bedrijfsvoering.

De afspraken en spelregels rondom de rechtmatigheidsverantwoording zijn in raadsmededeling RM25.005 verduidelijkt.

Onderstaand volgt de analyse voor het begrotingscriterium voor zowel de exploitatie als de investeringskredieten.

Tijdens het samenstellen van de jaarrekening is geconstateerd dat er afwijkingen zijn opgetreden ten opzichte van de begroting na wijziging. Hieronder wordt per programma toegelicht welke afwijkingen worden opgenomen bij het begrotingscriterium (vanaf € 50.000,-) t.b.v. de rechtmatigheidsverantwoording. 

1. Overschrijdingen van lasten
Op programmaniveau worden de lasten bij de programma's 0, 1, 6 en 10 overschreden. Alle bestedingen boven het begrotingsbedrag zijn altijd onrechtmatig, echter kan er sprake zijn van begrotingsonrechtmatigheden die passen binnen het door de raad vastgestelde beleid. In dat geval worden de overschrijdingen aangemerkt als acceptabel. Onderstaand zijn per programma de afwijkingen groter dan € 50.000,- op hoofdlijnen toegelicht.

Programma 0. Bestuur en ondersteuning
- De meest substantiële overschrijding binnen dit programma is een hogere dotatie aan de voorziening wethouderspensioenen ad € 515.000,-. Op basis van nieuwe actuariële berekeningen is de stand van de getroffen voorziening opnieuw berekend, wat heeft geleidt tot een hogere dotatie aan de voorziening. Nieuwe actuariële berekeningen zijn ontvangen in december 2024. Overschrijding kon niet zijn meegenomen in de tussentijdse rapportages, doordat de informatie nog niet bekend was (acceptabel). 

Het bedrag waarmee de lasten van het programma worden overschreden (€ 287.000,-)  worden aangemerkt als onrechtmatigheid (acceptabel) en betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording.

Programma 1. Veiligheid
- De meest substantiële overschrijding binnen dit programma zijn hogere toegerekende salariskosten en kosten personeel van derden ad € 125.000,-. De doorbelasting/verdeling van personeels- en salariskosten geschiedt op basis van werkelijke tijdsbesteding.  Overschrijding kon daarom niet zijn meegenomen in de tussentijdse rapportages, doordat de informatie nog niet bekend was (acceptabel).

Het bedrag waarmee de lasten van het programma worden overschreden (€ 137.000,-) worden aangemerkt als onrechtmatigheid (acceptabel) en betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording.

Programma 6. Sociaal domein
- De meest substantiële overschrijding binnen dit programma zijn de hogere programmakosten Maatschappelijke Dienstverlening ad € 791.000,-. De afrekening van de programmakosten MD leidt tot een forse overschrijding van de geraamde lasten. Deze informatie was pas bekend in maart 2025. Overschrijding kon daarom niet zijn meegenomen in de tussentijdse rapportages, doordat de informatie nog niet bekend was (acceptabel). 
- Tevens vond een hogere dotatie onderhoudsvoorziening Hart van Hapert plaats ad € 99.000,-. Alle huurders van de MFA Hart van Hapert én de basisschool betalen aan de gemeente een afzonderlijke bijdrage voor de “materiële instandhouding” van de MFA. De bijdrage dient ter voeding van de voorziening groot onderhoud en wordt daarnaast door de gemeente aangewend ten behoeve van het onderhoud van de diverse installaties in de MFA. De afwijking betreft een afwijking op zowel de lasten als de baten van de gemeentelijke begroting. Er is sprake van een overschrijding waarbij direct gerelateerde inkomsten de overschrijding compenseren (acceptabel). 

Het bedrag waarmee de lasten van het programma worden overschreden (€ 824.000,-) worden aangemerkt als onrechtmatigheid (acceptabel) en betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording.

Programma 10. Algemene dekkingsmiddelen
- De meest substantiële overschrijding is een hogere vennootschapsbelasting ad € 340.000,-. De voorlopige aangifte VPB wordt pas na afloop van het dienstjaar 2024 ingediend. De afwijking was daarom nog niet bekend bij de najaarsnota. Overschrijding kon daarom niet zijn meegenomen in de tussentijdse rapportages, doordat de informatie nog niet bekend was (acceptabel). 
- Tevens waren er hogere toegerekende salariskosten en kosten personeel van derden ad € 79.000,-. De doorbelasting/verdeling van personeels- en salariskosten geschiedt op basis van werkelijke tijdsbesteding. De overschrijding was daarom niet bekend tijdens het opstellen van de najaarsnota en dus wordt de afwijking gemeld in de jaarrekening. Overschrijding of onderschrijding veroorzaakt door zaken die niet konden of zijn meegenomen in de tussentijdse rapportages, doordat de informatie te laat is binnen gekomen of nog niet bekend was (acceptabel).

Het bedrag waarmee de lasten van het programma worden overschreden (€ 446.000,-) worden aangemerkt als onrechtmatigheid (acceptabel) en betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording.

2. Overschrijdingen van baten en/of onderschrijdingen van lasten en baten
Op programmaniveau worden de lasten bij de programma's 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9 en de reserves onderschreden. Op alle programma's (incl. reserves) zijn afwijkingen (over- en onderschrijdingen) op de baten te zien. Alle afwijkingen in dit onderdeel zijn in de aard niet onrechtmatig. Echter kan er sprake zijn van begrotingsonrechtmatigheden die niet tijding aan de raad zijn gemeld. In dat geval worden de afwijkingen aangemerkt als onrechtmatig en betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. Onderstaand zijn per programma de afwijkingen groter dan € 50.000,- op hoofdlijnen toegelicht.

Programma 0. Bestuur en ondersteuning (overschrijding van de baten)
- Hogere leges reisdocumenten ad € 52.000,-. Overschrijding van de baat had gemeld moeten worden bij de najaarsnota 2024 en wordt derhalve aangemerkt als onrechtmatig en betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Programma 2. Verkeer en vervoer (onderschrijding van de lasten)
- Bijdrage KTM Randweg Eindhoven en bijdrage regionale bereikbaarheid Brainport ad € 366.000,-. In de gewijzigde begroting is een bijdrage geraamd ten behoeve van de KTM Randweg Eindhoven en bijdrage regionale bereikbaarheid Brainport. Omdat deze bijdrage al is meegenomen in het project N284 kan deze bijdrage komen te vervallen. Eind 2024 werd bekend dat deze bijdrage kon komen te vervallen. Er is sprake van direct gerelateerde lagere baten (reserves). Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.

Programma 2. Verkeer en vervoer (overschrijding van de baten)
- Hogere baten degeneratievergoeding ad € 86.000,-. De hogere baat ten opzichte van de begroting wordt aangemerkt als onrechtmatig en betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Programma 3. Economie (onderschrijding van de lasten)
- Lagere projectkosten uitbreiding bedrijventerrein Hapert Noord ad € 66.000,- (budgetoverheveling). Omdat deze onderschrijding tijdig aan de raad is gemeld (RM25.031 | raadsvergadering 22 mei 2025) wordt deze niet opgenomen als afwijking bij het begrotingscriterium van de rechtmatigheidsverantwoording.

Programma 3. Economie (overschrijding van de baten)
- Hogere baten winstuitkering KBP ad € 203.000,-. De winstuitkering was tijdens opstelling van de najaarsnota nog niet bekend. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig. 

Programma 4. Onderwijs (onderschrijding van de lasten)
- Lagere kosten voor de specifieke uitkeringen ventilatie scholen, onderwijsachterstandenbeleid en onderwijsvertraging ad € 490.000,-. Afwijkingen zijn pas bekend bij het opstellen van de definitieve verantwoording. Activiteiten worden doorgeschoven naar 2025. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de baten. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig. 

Programma 4. Onderwijs (onderschrijding van de baten)
- Lagere baten voor de specifieke uitkeringen ventilatie scholen, onderwijsachterstandenbeleid en onderwijsvertraging ad € 490.000,-. Afwijkingen zijn pas bekend bij het opstellen van de definitieve verantwoording.  Activiteiten worden doorgeschoven naar 2025. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de lasten. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig. 

Programma 5. Sport, cultuur en recreatie (onderschrijding van de lasten)
- Bugdetoverhevelingen: lagere projectkosten renovatie sportveld Groesbocht (€ 66.000,-), parkeerplaatsen & herontwikkeling sportpark de Lemelvelden (€ 136.000,-), beregening sportvelden (€75.000,-), gebiedsontwikkeling Kroonvensche Heide (€ 239.000,-) en Groenbeleidsplan & soorten managementplan (€ 141.000,-). Omdat deze onderschrijdingen tijdig aan de raad zijn gemeld (RM25.031 | raadsvergadering 22 mei 2025) worden deze niet opgenomen als afwijking bij het begrotingscriterium van de rechtmatigheidsverantwoording.

Programma 5. Sport, cultuur en recreatie (onderschrijding van de baten)
- Lagere baten voor gebiedsontwikkeling Kroonvensche Heide ad € 239.000,- in verband met budgetoverheveling. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de lasten. Afwijking wordt derhalve niet betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Programma 6. Sociaal domein (onderschrijding van de baten)
- Lagere baten ad 334.000 door minder kosten ten laste van de specifieke uitkering Wet inburgering Nieuwkomers. Afwijkingen zijn pas bekend bij het opstellen van de definitieve verantwoording.  Activiteiten worden doorgeschoven naar 2025. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de lasten. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.
- Lagere baten ad 125.000 in verband met uitgestelde verkoopopbrengst Kloostertuin naar 2025. Afwijking was nog niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de lasten (zie reserves). Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig. 
- Lagere baten in het kader van dubieuze debiteuren SOZA aansluiting balans Kempenplus. Afwijking was pas bekend bij de afrekening programmakosten Kempenplus (na tussentijdse rapportages). Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.

Programma 7. Volksgezondheid en milieu (onderschrijding van de lasten)
- Lagere kosten voor de specifieke uitkeringen capaciteit energietransitie, lokaal isolatieprogramma en aanpak energiearmoede ad € 897.000,-. Afwijkingen zijn pas bekend bij het opstellen van de definitieve verantwoording. Activiteiten worden doorgeschoven naar 2025. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de baten. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig. 
- Budgetoverhevelingen: lagere projectkosten voorbereiding nieuw grondstoffencentrum (€ 62.000,-) en subsidieregeling duurzame energie particulieren (€ 52.000,-). Omdat deze onderschrijdingen tijdig aan de raad zijn gemeld (RM25.031 | raadsvergadering 22 mei 2025) worden deze niet opgenomen als afwijking bij het begrotingscriterium van de rechtmatigheidsverantwoording.
- Lagere projectkosten door inzet van de Brede Spuk GALA middelen ad € 56.000,-. De afwijking had uiterlijk bij de najaarsnota 2024 gemeld moeten worden en wordt derhalve betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Programma 7. Volksgezondheid en milieu (onderschrijding van de baten)
- Lagere baat vanuit de voorziening riolering ad € 108.000,-. Afwijking was niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.
- Lagere inkomsten afvalstoffenheffing ad € 63.000,-. De afwijking had uiterlijk bij de najaarsnota 2024 gemeld moeten worden en wordt derhalve betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Programma 8. VHROSV (onderschrijding van de lasten)
- Lagere kosten voor mutaties onderhanden werk, mutatie voorbereidingskosten en doorbelasting grondexploitatie ad € 1.755.000,-. Afwijking was nog niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de baten. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.
- Budgetoverhevelingen: lagere projectkosten uitvoering omgevingswet (€ 301.000,-), startbouwimpuls Piushof Bladel (€ 165.000,-) en plankosten uitbreidinglocaties (€ 125.000,-). Omdat deze onderschrijdingen tijdig aan de raad zijn gemeld (RM25.031| raadsvergadering 22 mei 2025) worden deze niet opgenomen als afwijking bij het begrotingscriterium van de rechtmatigheidsverantwoording.

Programma 8. VHROSV (onderschrijding van de baten)
- Lagere baten voor mutaties onderhanden werk & mutatie voorbereidingskosten grondexploitatie ad € 1.755.000,-. Afwijking was nog niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Er is sprake van direct gerelateerde onderschrijding van de lasten. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.
- Lagere inkomsten afvalstoffenheffing ad € 63.000,-. De afwijking had uiterlijk bij de najaarsnota 2024 gemeld moeten worden en wordt derhalve betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Programma 9. Overhead en ondersteuning organisatie (onderschrijding van de lasten)
- Lagere toegerekende salariskosten en kosten personeel van derden ad € 96.000,-. De doorbelasting/verdeling van personeels- en salariskosten geschiedt op basis van werkelijke tijdsbesteding. De overschrijding was daarom niet bekend tijdens het opstellen van de najaarsnota en dus wordt de afwijking gemeld in de jaarrekening.

Programma 9. Overhead en ondersteuning organisatie (overschrijding van de baten)
- Hogere baten doorbelasting gedeelte gemeente Reusel-De Mierden in verband met inhuur overlastgevende jeugd ad € 52.000,-. De afwijking had uiterlijk bij de najaarsnota 2024 gemeld moeten worden en wordt derhalve betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Programma 0. Bestuur en ondersteuning (overschrijding van de baten)
- Hogere baten algemene uitkering ad € 612.000,-. Afwijking was nog niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.

Reserves (onderschrijding van de lasten)
- In verband met uitgestelde verkoopopbrengst Kloostertuin naar 2025 heeft geen mutatie aan de algemene reserve (€ 125.000,-) en aan de dekkingsreserve kapitaallasten (€ 125.000,-) plaatsgevonden. Afwijking was nog niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.

Reserves (onderschrijding van de baten)
- In verband met uitgestelde verkoopopbrengst Kloostertuin naar 2025 heeft geen onttrekking uit de algemene reserve (€ 125.000,-) plaatsgevonden ten behoeve van de dekkingsreserve kapitaallasten (€ 125.000,-). Afwijking was nog niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.
- In verband met het vervallen van de bijdrage KTM randweg Eindhoven en Brainport ad € 366.000,- heeft geen dekking vanuit de algemene reserve plaatsgevonden. Eind 2024 werd bekend dat deze bijdrage kon komen te vervallen. Er is sprake van direct gerelateerde lagere lasten (zie verkeer en vervoer). Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.
- Vanwege lagere kosten duurzame energiesubsidie particulieren ad € 52.000,- heeft voor dit bedrag geen dekking plaatsgevonden vanuit de algemene reserve. Afwijking was nog niet bekend ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2024. Verantwoording in de jaarrekening wordt aangemerkt als tijdig.

Op basis van de verordening op het financieel beheer ex. artikel 212 van de Gemeentewet wordt gerapporteerd over kredietoverschrijdingen boven de € 50.000,-. Nadere toelichting van de onderliggende kredieten binnen de programma's is te vinden onder 'Toelichting op investerings- en projectbudgetten'.

Verkeersvisie Hapert / aanpassing Oude Provincialeweg  
Het restantkrediet 2024 ad € 364.000,- is in 2024 afgerond met een overschrijding van € 57.000,- wegens extra uitgevoerde asfalteringswerkzaamheden en de toerekening van salaris- en apparaatskosten Openbare Werken. De overschrijding wordt betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording.

Omschrijving (toelichting)

Op basis van bovenstaande analyse worden onderstaande afwijkingen betrokken bij de rechtmatigheidsverantwoording. 

Excel-tabel