Algemeen
De openbare ruimte is één van de pijlers van onze samenleving met een groot maatschappelijk rendement. Het is van belang dat de openbare ruimte goed wordt beheerd. De belangrijkste kapitaalgoederen hebben betrekking op wegen, riolering, water, groen en gebouwen. Al deze kapitaalgoederen vergen onderhoud en moeten in de exploitatie worden opgenomen. Deze paragraaf biedt inzicht in de beleidskaders voor de instandhouding van de kapitaalgoederen en de financiële consequenties daarvan. Er is bij de hierna genoemde onderdelen geen sprake van achterstallig onderhoud. Het onderhoud van de kapitaalgoederen wordt, mits mogelijk, ook zoveel mogelijk in samenhang met de diverse projecten uitgevoerd in integrale projecten.
Wegen, straten en pleinen
De gemeente is als wegbeheerder op grond van de Wegenwet verantwoordelijk voor onderhoud en beheer van gemeentelijke wegen, die op de wegenlegger als openbare weg zijn aangegeven. Onder de weg worden in dit kader ook verstaan de aanliggende bermen, sloten, zandwegen en kunstwerken zoals bruggen, tunnels en duikers. Zo verplicht de Wegenwet de gemeente tot het uitvoeren van regelmatig en duurzaam onderhoud van de openbare verharding. Tevens is de gemeente, conform het Burgerlijk Wetboek, aansprakelijk bij schade van de burger, als de gemeente heeft verzuimd zorg te dragen voor het in goede staat verkeren van de openbare weg.
Het onderhoud van wegen, straten en pleinen wordt uitgevoerd conform het wegenbeheerplan 2024-2028 gemeente Bladel. De gemeente Bladel hecht belang aan een goed functionerend wegennet en de instandhouding hiervan, echter niet tegen alle kosten. Op het gebied van wegbeheer streeft de gemeente Bladel naar een gezonde balans in kwaliteit en kosten met de focus op functionaliteit, duurzaamheid en veiligheid. Uitgangspunt van het beheerplan wegen is een planmatig beheer van de infrastructurele voorzieningen op het door uw raad vastgestelde niveau 6-. Op basis van de opgestelde meerjarenplanning en overige kosten, zoals werken voor derden, stortrechten en landmeetkundige werkzaamheden worden de werkzaamheden uitgevoerd. Door middel van rationeel wegbeheer vinden de nodige reparaties van de bestaande verhardingen plaats om schade en aansprakelijkheid te voorkomen. De regulieren onderhouds- en exploitatiekosten voor wegen bedroegen in 2024 (afgerond) € 676.000,- (exclusief ambtelijke kosten en kapitaallasten). Wegens degeneratievergoedingen werd in 2024 een bedrag van € 260.000,- ontvangen en toegevoegd aan de voorziening onderhoud wegen voor toekomstige onderhoudskosten.
Omdat het wegbeheer erg afhankelijk is van fysieke invloeden van buitenaf (herinrichtingen, omleidingen, vorstschade, verkeersbelasting etc.) wordt de benodigde storting voor het meerjarig onderhoud telkens berekend voor een periode van vijf jaar. Na elke begrotingscyclus wordt de volgende geactualiseerde jaarschijf uit het beheerplan wegen toegevoegd en de nieuwe gemiddelde storting voor de komende vijf jaren (her)-berekend. Op deze wijze wordt het wegbeheer jaarlijks geactualiseerd. Ook kan beter worden ingesprongen op tussentijdse invloeden van buitenaf en combinaties met andere werkzaamheden (riolering, herinrichtingen e.d.). In de werkplannen voor de komende jaren wordt telkens kritisch bezien welke groot onderhoud maatregelen noodzakelijk/gewenst zijn. In de meerjarenraming 2024-2028 is een structureel budget beschikbaar van € 671.000,- voor het groot onderhoud van wegen, straten en pleinen. Dit budget is toereikend ter voorkoming van achterstallig onderhoud.
Met gepland groot onderhoud (GGO) wordt een stap verder gegaan. Wanneer wegen “op” zijn en er met reparaties weinig eer meer valt te behalen, wordt de weg uit de (reparatie) planning gehaald en ingedeeld bij Gepland Groot Onderhoud planning (rehabilitatie). Bij deze planning wordt een voortschrijdende doorkijk gemaakt van 10 jaar. Er wordt in zo’n geval bekeken of de weg in zijn geheel kan worden aangepakt. De oorzaak dat de weg in een dergelijke situatie terecht is gekomen, ligt vaak in een slechte ondergrond waardoor er verzakkingen of diepe sleuven optreden. Door de weg er in zijn geheel uit te nemen en de onderliggende constructie te verbeteren (verzwaren) kan de weg er weer jaren (zonder reparaties) tegen. Ook biedt dit gelegenheid om bijvoorbeeld kleine inrichtingen en aanpassingen mogelijk te maken of verkeersmaatregelen in te passen. Ook wordt dan indien noodzakelijk het riool vernieuwd. Voor gepland groot onderhoud is in het meerjarenprogramma 2024-2028 een jaarlijks investeringskrediet van gemiddeld € 1.700.000,- beschikbaar. In 2024 is vanuit het investeringskrediet financieel bijgedragen aan de klimaatmaatregelen fase 3 (Hoofdstraat- Breestraat en Dijkstraat) in Hoogeloon, Hemelrijken en Kerkstraat in Casteren.
De wereld verandert heel snel en de ontwikkelingen volgen elkaar mogelijk nog sneller op. Om binnen deze dynamiek een stabiele koers uit te zetten is een routekaart noodzakelijk. De Verkeersvisie 2035 vertaalt onze doelen en ambities en werkt uiteindelijk toe naar een uitvoeringsplan waarmee de komende 15 jaar, ingrijpend maar noodzakelijk, onze mobiliteitsvraagstukken worden aangepakt. De Verkeersvisie 2035 volgt de systematiek van de omgevingsvisie en sluit aan op de Kempische Mobiliteitsstrategie en de regionale mobiliteit agenda’s. In uw vergadering van 7 juli 2022 heeft uw raad de Verkeersvisie 2035 (gewijzigd) vastgesteld. Voor de uitvoering van de verkeersvisie is in het meerjarenprogramma vanaf 2024 een jaarlijks investeringskrediet van gemiddeld € 1.430.000,- beschikbaar.
Openbare verlichting
Onderhoud van de openbare verlichting geschiedt op basis van het Beleidsplan en het bijbehorende beheerplan Openbare Verlichting. In de gemeente Bladel is het beheer en onderhoud per 1 februari 2017 voor een periode van (maximaal) 10 jaar aanbesteed middels een geïntegreerd contract. Dit contract zal in 2026 opnieuw worden aanbesteed. Op basis hiervan zal dan ook een nieuw beheerplan Openbare Verlichting voor de jaren 2027-2036 worden opgesteld.
De huidige budgetten zijn voldoende om het in stand houden, beheren en onderhouden naar behoren te kunnen uitvoeren. Voor de jaarlijkse exploitatie van de openbare verlichting (elektriciteitsverbruik, onderhoud advieskosten en incidentele vervangingen) is er een structureel budget beschikbaar van € 282.000,- (exclusief ambtelijke kosten en kapitaallasten). De werkelijke exploitatiekosten bedroegen in 2024 circa € 333.000,-. In het meerjaren investeringsprogramma (MIP) zijn op basis van het huidige beheerplan tevens jaarlijkse kredieten voor vervangingen van masten en armaturen opgenomen van gemiddeld € 121.000,- per jaar.
Waterlossingen
Voor het onderhoud aan waterlossingen en sloten is een berm- en slootbeheerplan vastgesteld. De hiervoor benodigde onderhoudskosten zijn gebaseerd op een bestek wat in het voorjaar 2023 op de markt is gebracht. Op basis hiervan is in de meerjarenbegroting 2025-2029 een structureel budget van € 65.000,- opgenomen. Vanwege de extreem natte weersomstandigheden in het najaar 2023 en voorjaar 2024 zijn er veel extra werkzaamheden uitgevoerd, zoals het vernieuwen van duikers en het uitdiepen van sloten. Hierdoor bedroegen de totale kosten voor het onderhoud aan waterlossingen en sloten in 2024 ruim € 145.000,-.
Openbaar groen
In 2022/2023 is een Groenbeheerplan vastgesteld voor de periode 2023-2032, gebaseerd op de hierin opgenomen kaders voor de instandhouding van het groenbeheer, geactualiseerde areaal-cijfers en prijsontwikkelingen. Op basis hiervan wordt onderscheid gemaakt in:
- Kosten van regulier (jaarlijks) onderhoud van openbaar groen: hiervoor zijn in de meerjarenraming exploitatiebudgetten opgenomen tot een bedrag van circa € 635.000,-, jaarlijks oplopend met € 35.000,- voor onderhoud bomen (exclusief ambtelijke kosten en kapitaallasten).
- Kosten voor de vervanging van openbaar groen (incl. bomen): hiervoor wordt in het meerjarenprogramma (MIP) een jaarlijks krediet van € 260.000,- opgenomen.
- Kosten voor de uitvoering van het groenstructuurplan: hiervoor wordt in het meerjarenprogramma (MIP) een jaarlijks krediet van € 150.000,- opgenomen.
In het bestuurlijke overleg met gemeente Eersel, Bladel en Reusel-De Mierden is afgesproken om de samenwerkingsovereenkomst voor het reguliere groenonderhoud en beheer van de openbare ruimte met KempenPlus die eindigde op 31 december 2024 vanaf 2025 met 5 jaar te verlengen met een eenmalige verlengingsoptie van 5 jaar. De prijzen die in 2025 gehanteerd zullen worden zijn die van 2024 met geïndexeerde eenheidsprijzen. Aangezien deze tarieven gebaseerd zijn op de gemiddelde landelijke tarieven, zal er in 2025 een nieuw onderzoek worden uitgevoerd waarbij de marktconforme tarieven worden vastgesteld voor de regio Zuidoost-Brabant, welke vanaf 2026 gehanteerd zullen worden. Daarnaast zal er in 2025 een separaat traject worden opgestart om de bestekken en eenheidsprijzen van de drie gemeenten te uniformeren, zodat alle bestekken zijn gebaseerd op dezelfde basis . Zo ontstaat er uniformiteit in de afspraken en eenheidsprijzen tussen de gemeenten en KempenPlus
Riolering
Het beleid wordt vastgelegd in een Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025. Naast het feit dat een GRP een wettelijk verplicht plan is, is dit ook het middel om de gemeentelijke watertaken hierin vast te leggen. Er is geen sprake van achterstallig onderhoud.
Doelstelling(en):
1. Anticiperen op klimaatveranderingen;
2. Participatie en communicatie;
3. Inzicht in sturing watersystemen;
4. Gebiedsgericht beheer.
De aanleg en het beheer van riolering is een gemeentelijke taak die zijn wettelijke basis vindt in de Wet Milieubeheer (Wm). Op grond van artikel 4.22 van de Wm is een gemeente verplicht een Gemeentelijk RioleringsPlan GRP (een beleidsmatig en strategisch plan voor de aanleg en het beheer van de gemeentelijke riolering) op te stellen. In 2020 is het nieuwe Gemeentelijk Rioleringsplan voor 2021 - 2025 vastgesteld. Het GRP is een beleidsplan dat op hoofdlijnen de invulling van de gemeentelijke watertaken weergeeft. Door middel van het GRP legt de gemeente vast wat zij willen bereiken en wat de rol van burgers en bedrijven is ten aanzien van afvalhemel en grondwater.
Het GRP vervult hiermee vier hoofdfuncties:
1. Kader gemeentelijke zorgplicht: overzicht beleidskeuzes ten aanzien van stedelijke afvalwater, hemelwater en grondwater voor inwoners, bedrijven en waterpartners;
2. Interne afstemming: met andere vakdisciplines binnen de gemeentelijke organisatie en als onderbouwing voor de rioolheffing;
3. Externe afstemming: met Waterschap De Dommel, Provincie Noord-Brabant en de gemeenten in het samenwerkingsverband Waterportaal Zuid-Oost Brabant, zodat het beleid van betrokken overheden is afgestemd;
4. Continuïteit en voortgangsbewaking: vanwege de relatief lange levensduur van stedelijke watervoorzieningen is een lange termijn aanpak essentieel (begroting en evaluatie). Om tussentijds te kunnen (bij)sturen wordt het beleid halverwege de planperiode geëvalueerd en worden jaarlijkse operationele uitvoeringsprogramma’s bijgesteld.
Rekening houdend met het klimaatscenario 2050 zijn voor de grondwaterzorgplicht preventief een aantal acties in gang gezet. Met een gebiedsgerichte aanpak bij herinrichtingsplannen willen we toegroeien naar een klimaatbestendig Bladel 2050. Het gaat hier vooral om het tegen gaan van opwarming, wateroverlast en verdroging in de bebouwde omgeving om het inzicht in het grondwaterbeheer binnen de gemeente te vergroten. Daarbij is de nadruk komen te liggen op onderzoek en verbreden van kennis. Samen met het Waterschap en Brabant Water wordt het grondwatermeetnet verder ingericht om op potentiële locaties waar wateroverlast of droogte kan optreden beter inzichtelijker worden gemaakt.
Voor de hemelwaterzorgplicht is een zogenoemd “blauwe-ader-plan” opgesteld om voor de hele gemeente inzichtelijk te hebben waar eventueel af te koppelen regenwater naar toe kan worden afgevoerd (infiltreren, nieuwe regenwaterriolering etc.). In het plan is tevens aandacht voor eventuele knelpunten en risico’s bij afkoppelen. Zodoende wordt een robuust hemelwatersysteem ontworpen om in de toekomst hemelwater vanaf verharde oppervlakken af te voeren. In 2024 is vanuit het investeringskrediet financieel bijgedragen aan de klimaatmaatregelen fase 3 (Hoofdstraat, Breestraat en Dijkstraat) in Hoogeloon, Hemelrijken en Kerkstraat in Casteren. In deze straten is de bestaande gemengde riolering vervangen worden door een gescheiden riolering.
In combinatie met de reguliere onderhouds-vervangingsmaatregelen streven we ernaar om het rioleringssysteem en bijbehorende openbare ruimte zoveel mogelijk klimaatbestendig in te richten. Het gaat dan om het zichtbaar maken van water, het verhogen van de belevingswaarde en integratie van water en groen. Ook wordt gelijktijdig met het vervangen van het oude gemengde riolering een gescheiden riolering aangelegd. Het regenwater zal indien mogelijk uitgevoerd worden als een infiltratieriool om zodoende het grondwater aan te vullen. Er zal zoveel als mogelijk ook private verhardingen (voorzijde woningen) hierop aangesloten worden. Ook zal het regenwaterriool dienen als blauwe ader om het overtollige hemelwater af te voeren naar klimaatbuffers en/of oppervlaktewater. In 2024 is samen met Waterschap De Dommel bezien hoe we rijksbijdrage vanuit het Deltaprogramma Ruimtelijk Adaptatie (DPRA) gezamenlijk kunnen gaan inzetten voor het aanleggen van klimaatbuffers op bedrijventerrein De Sleutel en De Beemd (Groene Long) in Bladel. Waterschap De Dommel heeft een nieuwe klimaatbufferregeling. Deze is bedoeld om 15% minder regenwater af te voeren naar de rioolwaterzuivering. We willen nagaan of we deze in kunnen zetten voor het aanleggen van klimaatbuffers (retentievijvers) in het Groote Beerze dal. Deze zullen dienen om het overtollige regenwater van de kernen Casteren en Hapert in op te vangen en daarin te infiltreren.
De gemeente heeft de ambitie uitgesproken om een actieve rol te gaan innemen met betrekking tot communicatie en burgerparticipatie. In 2021 is hiervoor de website Blauwgroen Bladel live gegaan. De website Blauwgroen Bladel is opgezet om samen met inwoners samen met inwoners te werken aan een klimaatbestendig Bladel. Het doel van de website is tweeledig. Op de website worden inwoners geïnformeerd over klimaatadaptatie. Daarnaast worden inwoners gestimuleerd om klimaatadaptieve maatregelen te nemen.
We willen inwoners bewust maken dat het klimaat verandert. Hevige regenbuien of extreme droogte hebben veel effect op ons woon- en leefklimaat. De gemeente Bladel zorgt ervoor dat de gemeente klaar is om hier ook in de toekomst fijn te wonen en leven. Maar de gemeente kan dit niet alleen. Van de grond is 75% in handen van inwoners.
De acties die worden gedaan via de website Blauwgroen Bladel zullen gaan over het tegengaan van droogte, wateroverlast en hittestress. In het GRP is de wateropgave geborgd. De restopgave wordt opgenomen in de kadernota klimaatadaptatie.
Samen met bewoners en bedrijven, maar ook o.a. ontwikkelaars en bouwondernemingen kunnen en moeten we de leefomgeving verbeteren door bijvoorbeeld hemelwater op eigen terrein te bergen, daken te vergroenen, tegels uit de tuin te wippen en water in de straat/wijk vast te houden. De komst van de Omgevingswet stimuleert en faciliteert dit proces van samenwerking. We streven naar een open aanpak, gaan in dialoog met inwoners en ondernemers en verstrekken informatie om het bewustzijn te vergroten.
De dekking van de rioleringszorg verloopt via de rioolheffing, waarbij het beleidsuitgangspunt geldt van volledige kostendekkendheid (hiervoor wordt verwezen naar de paragraaf lokale heffingen).
Gemeentelijke gebouwen
Elk jaar wordt naast dagelijks / correctief onderhoud ook preventief (groot) onderhoud gepleegd aan de gemeentelijke gebouwen. Hierbij is het Duurzaam Meerjarenonderhoudsplan (DMJOP) gemeentelijke gebouwen leidend. Uitgangspunt van het beheer van de gebouwen en de daarbij behorende buitenruimten is/blijft soberheid maar doelmatigheid. Het beheerplan geeft een doorkijk naar de geprognosticeerde onderhoudskosten voor een periode van 25 jaar. Vanuit deze doorkijk zijn onder andere strategische beslispunten te genereren (renovatie – verkoop – sloop e.d.).
Voorzieningen onderhoud gemeentelijke gebouwen
Ten behoeve van het planmatig groot onderhoud aan de gemeentelijke gebouwen voor het jaar 2024 een onderhoudsbudget beschikbaar gesteld van € 422.000,-. Mede als gevolg de opgelopen vertraging bij de invulling van de vacature gebouwenbeheer is van dit budget tot en met Q4 slechts een bedrag van circa € 152.000,- tot besteding gekomen.
In Q4 2024 is besloten tot de aanschaf van een eigen gebouwenbeheersysteem “Condor”. Dit nieuwe gebouwenbeheersysteem zal in Q1 2025 worden geïmplementeerd. In Q2 en Q3 2025 zullen alle gemeentelijke gebouwen opnieuw worden geïnspecteerd en zullen deze gegevens de basis vormen voor de huidige ramingen groot onderhoud, onderhoudscontracten, investeringen in technische installaties en verdere verduurzaming van de gebouwen. Het nieuwe MJOP 2025-2034 zal naar verwachting in Q4 2025 worden opgeleverd. De financiële consequenties voor de dotaties in de voorzieningen, de ramingen in de exploitatie en de investeringen m.b.t. de gemeentelijke gebouwen zullen alsdan in de Najaarsnota 2025 worden verwerkt.